Борлиқ – фалсафа категорияси Фалсафада субстанция ва материя муаммоси

Ибн Синонинг борлиқ тўғрисидаги фикрлари

• Ўрта Осиёлик мутафаккирларимиз ҳам ўз қарашларида Аллоҳни олий борлиқ, яратувчи куч, деб билганлар, жумладан, Ибн Синонинг борлиқ ҳақидаги қуйидаги фикрлари характерлидир.Унингча борлиқнинг учта шакли мавжуд:
• Яратилмайдиган ва йўқолмайдиган, яъни доимий борлиқ. Бу олий борлиқ Аллоҳ борлиғидир.
• Яратиладиган, пайдо бўлиб, ривожланиб, сўнг яна йўқоладиган ўткинчи борлиқ. Бу борлиқ оллоҳ яратган моддий нарсалар, хусусан, табиатдаги предмет ва ҳодисалар, инсон ва жамият борлиғи.
• Инсон ақлий фаолияти билан боғлиқ бўлган борлиқ. Бу инсон онгининг борлиғи, яъни маънавий борлиқдир.

Борлиқнинг асосий шакллари
Моддий борлиқ
Маънавий борлиқ

• Моддий борлиқнинг инсондан илгари, унинг иштирокисиз ҳам мавжуд бўлган шакли табиий борлиқ дейилади.
• Инсон тафаккури ва меҳнати билан вужудга келган нарсалар борлиғи иккиламчи табиат борлиғи (сунъий) борлиқ деб юритилади

• Индивидуаллашган маънавий борлиқ (Алоҳида шахсга тегишли бўлган маънавий олам).
• Объективлашган маънавий борлиқ (Субъект онгидан чиқиб, умумийлашган, оммалашган борлиқ). Тил, маданият, фан, санъат, китоблар, назариялар, формулалар, қонунлар, урф-одатлар, байрамлар объективлашган маънавий борлиқдир.

Борлиқнинг асосий шакллари
Актуал борлиқ
Потенциал борлиқ
Актуал борлиқ - борлиқнинг айни пайтда бор ва мавжуд бўлган қисмидир. Уни борлиқнинг ҳозирги замонга тегишли қисми дейиш мумкин.
Потенциал борлиқ –актуал борлиқнинг ҳали амалга ошмаган қисми. Ҳозирги замонда келгуси воқеликларнинг куртаклари мужассамланади

Борлиқнинг асосий шакллари
Реал борлиқ
Виртуал борлиқ
Ҳозирда мавжуд бўлиб турган борлиқнинг бизга маълум бўлган қисми.
Борлиқнинг эҳтимолий мазмунга эга бўлган қисми. Унинг бўлиши ёки бўлмаслиги эҳтимолийдир.