Boshi boshqaruv madaniyatining

---

29 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3-MAVZU. IJTIMOIY MENEJMENT - XX ASR OXIRI XXI ASR 
BOSHI BOSHQARUV MADANIYATINING 
KO’RINISHI
 
 
REJA: 
 
3.1.Zamonaviy boshqaruv madaniyati 
3.2. Yaponiyada boshqaruv tizimini shakllanishi 
3.3. Tashkil etish madaniyati kontseptsiyasi 
 
3.1.Zamonaviy boshqaruv madaniyati 
 
Jamiyatni boshqarish zamonaviy muammolari echimida madaniy omilning 
roli ortmoqda va kelajakda ortib boradi. Bu qator holatlar bilan izohlanadi. 
Birinchidan, jamiyat hayotining ijtimoiy nazoratchilari axborot inqilobi 
talablari (iqtisodiy, huquqiy, siyosiy) bilan birga tobora katta ahamiyat kasb 
etmoqda. 
Ikkinchidan, ular jamiyatdagi o’zaro bog’liq kuchlarning yig’indisi sifatida 
kengayib tizim ko’rinishiga kelmoqda va o’z ta’sir maydonini kengaytirib, 
jamiyatning har bir elementi faoliyatiga kirib kelmoqda. 
Uchinchidan, yalpi jamiyat mahsulotidagi aqliy mulk hissasi ortib bormoqda 
va rivojlangan davlatlarda 50%gacha etdi. Bu jamiyatni uning asosiy resurslari - 
inson va aqldan oqilona foydalanishdagi ma’suliyat va mohiyatni oshiradi.
Boshqarishni madaniyatining belgilangan bir qancha mada-niyat qismlari 
mavjud. Madaniyatning asosiy elementlari odam bilimi, xissiyotlari, kayfiyati, 

---

30 
boshqaruv, falsafiy va iqti-sodiy kontseptsiyalari, fikrlash jarayonlari bo’lib 
hisoblanadi. Biroq, belgilangan madaniyatning manbalari bo’lgan boshqaruv 
mahorati, turmush sharoiti, urf-odatlar, tantanalar, jamiyat munosabatlari va 
boshqalarsiz, umumiy ishlab chiqarish, takror ishlab chiqarish va moddiy - 
ma’naviy ne’mati iste’moli bo’lmaydi. 
Madaniyatning asosiy masalasi - inson o’zini takror ishlab chiqarish, uning 
bilimi, yangiliklari, moddiy va ma’naviy ne’matlarini hal qilish hisoblanadi. 
Yuqorida aytilganlarni hisobga olib, boshqaruv madaniyati elementlarini 
umumiy madaniyatning bir qismi sifatida ajratib ko’rsatish mumkin: 

boshqaruv bilimlari (menejment va boshqaruv nazariyalari) kayfiyat, ong 
muvofiqligi; 

jamiyat munosabatlari namuna, me’yorlar va bilimlar mujassamlashtirgan 
tashkiliy boshqaruvchanlik inson madaniyati elementlaridir; 

boshqaruv faoliyati, haqiqiy ijodiy xarakterga ega bo’lib, ijtimoiy 
rivojlanish mahsuli va ijtimoiy mehnat jarayonining obyektiv zaruriy unsuridir. 
Xususan, boshqaruv madaniyatini boshqaruv faoliyatining ma’lum 
bosqichidagi boshqaruv bilimlari, hissiyotlari, ne’matlari, boshqaruv va tashkiliy 
munosabatlar yig’indisi sifatida tushinish mumkin. Uning shakllanish mexanizmi 
quyidagicha bo’lish mumkin:

bilimlar, 
boshqaruv 
kontseptsiyalari, 
loyihalari, 
dastur-larining 
shakllanishi; 

boshqaruv munosabatlarining rivojlanishi; 

boshqaruv sohasida ijodiy faoliyatni rag’batlantirish; 

jamiyatda jamoat institutlari, davlat, qonunlarga hurmatning tasdiqlanishi; 

boshqaruv texnologiyalarini ishlab chiqish va joriy etish.
Boshqaruv 
madaniyatida 
oqilona 
boshlanish, 
bilim, 
zamonaviy 
kontseptsiyalar, ilmtalab texnologiyalar muhim ahamiyatga ega. Boshqaruv 
asosining zamonaviy bilimlarisiz jamiyatni shakllantirib bo’lmaydi. Menejment 
ingilizcha so’z bo’lib, lotincha suz «manus»-qo’l o’zagidan olingan. Dastavval u 
hayvonlarni boshqarish sohasiga tegishli bo’lgan va otlarni boshqarish san’atini 
anglatgan. Keyinchalik bu so’zni inson faoliyati sohasiga olib o’tildi va odam va 
tashkilotlarni boshqarish amaliyoti va ilmini ifodalay boshlashdi. Boshqaruv - bu 
yakuniy natijani olishga qaratilgan xatti-harakatlar, usullar yordamida tashkilot, 
jamiyat maqsadlariga erishish. 
XXI asrda dunyo global xarakterdagi muammolar oldida turibdi. Lekin 
ularning keskinlashuvi sodir bo’lmaguncha, echish usullari eskiligicha qolmoqda. 
Buning negizi - madaniyat-ning, shuningdek, inson madaniyatining bir qismi 
bo’lgan boshqaruv madaniyatining ortda qolishidadir. Dunyo yangi milliy 
madaniyatlarning xilma-xilligi davriga qadam qo’ydi. Madaniyat-larning ko’pligi - 

---

31 
bu konfrontatsiyaning ko’payishi uchun asos emas, balki tolerantlik - o’zaro 
chidam, odamlarning o’zaro tushunishi uchun sharoit. Lekin bu hozircha sodir 
bo’lmayapti. O’zini o’tab bo’lgan «an’anaviy» va «kuchli» madaniyatlar 
na’munalari dunyoga, uning alohida regionlariga kuch usulida keskinlik kiritib, 
sayyoradagi ijtimoiy keskinlik holatini kuchaytirmoqda. Insoniyat tirik qolishi 
uchun mehnat faoliyatini, ishlab chiqarish munosabatlarini tashkil etishda qator 
prog-ressiv o’zgarishlar kiritishi lozim. Lekin bugun tsivilizatsiyani bunday 
zamonaviylashtirish faqatgina madaniyatlar, bilimlar, ne’matlar, xaqiqatni anglash 
usullarini 
tezda 
almashtirish 
sharoitidagina 
mumkin. 
Jamiyatni 
zamonaviylashtirish muhim, lekin madaniy yangilanish undan oldin bo’lishi va 
doimo uni ta’minlashi, sur’at va muddatlarini aniqlashi lozim. Jamiyat madaniyati 
«parametrlarini», 
uning 
alohida 
regionlari, 
mehnat 
assotsiatsiyalarini 
o’zgartiribgina, uni sifatli rivojlanish bosqichiga olib chiqish mumkin. 
Menejmentga umume'tirof barcha tashqilotlarda zarur, shuning uchun biz 
tashqilotlarni boshqarish yo'llarini yaxshilashni topish istagidamiz. Nima uchun? 
Chunki biz har bir kun tashqilotlar bilan o'zaro muloqotdamiz.