“бошланғич синфларда амалий гимнастикани жисмоний сифатларини

1.3. Амалий гимнастика машқларини тарифи
1.3.1. Юриш ва югуриш 
Юриш фақат оѐқ мускулларини ишга солмасдан у бутун тана 
мускулларига таъсир кўрсатади ва юрак-қон томир ва нафас олиш 
тизимларининг иш фаолиятини яхшилайди. 

---

19 
Зўр бериш билан бўшашиш навбатланиб турадиган мускулларнинг 
бир текис иши хотиржам юрганда организмнинг осуда ҳолатга ўтиши учун 
қулай шароит яратади, шу билан бирга тез юрганда жисмоний юклама 
сезиларли даражада ошади. 
Ҳар ҳил сафланишларда юриш гигиеник самарасидан ташқари жамоа 
бўлиб ҳаракатланиш малакаларини эгаллашга ҳам ѐрдамлашади.
Гимнастика машғулотларида юришнинг қуйидаги машқлари 
қўлланилади: сайр қадами ѐки оддий қадам, оѐқлар учида, товонларда, оѐқ 
кафтларининг ички ва ташқи қиррасида юриш, қўллар билан тиззаларга 
таяниб юриш, керишиб юриш, «сезиларсиз» юриш, тиззаларни баланд 
кўтариб (оѐқларни олдинга букиб) юриш, ярим чўққайиб ва чўққайиб 
юриш, бир оѐқни букканча кенг қадамлаб юриш, қадамларни жуфтлаб ва 
алмашиб юриш, олдинга ва ѐн томонга оѐқларни чалиштириб юриш, 
юришни сакрашлар билан навбатлаштириб юриш. 
Югуриш юришга нисбатан анча динамик машқдир, шу сабабли у 
ҳаракат аппаратига, юрак қон-томири ва нафас олиш тизимига анчагина 
катта 
таъсир 
ўтказади. 
Югуриш 
тезлик 
ва 
чидамлиликни 
такомиллаштиришнинг асосий омилларидан бири хисобланади. 
Югуришнинг характер ва жадаллиги турлича бўлиши мумкин, 
шунинг учун у гимнастика дарсининг барча қисмларида қўлланилади.
Гимнастика машғулотларида қўлланиладиган югуриш машқлари: 
(оддий югуриш, тиззаларни баланд кўтариб югуриш, оѐқларни олдинга, 
орқага букиб, олдинга, орқага ва ѐн томонларга силтаб югуриш, чалкаш 
қадамлар билан олдинга, ѐн томонга югуриш, қўшимча ҳаракатлар 
бажариб, бурилишлар, тўхташлар билан, буюмларни улоқтириш ва уни 
илиб олиш билан югуришлар, қайта сафланиб, турли тўсиқларни ошиб 
ўтиб, тўсиқлар устида югуриш, югуриш ва юришни) навбатлаштириш ва 
ҳоказо. 
Ўргатиш методикаси. Юриш ва югуришни ўргатишнинг асосий 
методик яхлит ўргатишдир, яъни машқнинг қандай бажарилишини 

---

20 
кўрсатиш ва тушунтиришдан кейин уни яхлит бажариш таклиф қилинади. 
Айрим ҳолларда, ўқувчилар машқни бажара олмаганларида 
қисмларга ажратиш методини қўллаш, яъни машқни қисмларга бўлиб 
бажариш мумкин. 
Биринчи навбатда оѐқ кафтларининг тўғри қуйилишига аҳамият 
бериш зарур. Оѐқ кафтлари юришда бир-оз ташқарига, югуришда эса тўғри 
чизиқ бўйлаб босилади. Оѐқларни ерда «судраладиган» қилиб ортиқча 
бўшаштириш ва шунингдек уларни ҳар доим ортиқча зўриқтириш ҳам 
ярамайди. 
Гавданинг (вертикал ва ѐн томонларга) минимал чайқалишига 
эришиш зарур. 
Юришда қўллар тирсак бўғинларидан ҳам, елка бўғинларидан ҳам 
эркин ва кенг ҳаракатланиши керак. Шуғулланувчиларни турли узунликда 
қадамлаб юриш ва югуришга ўргатиш зарур. Бунинг учун полда ѐки 
майдончада белгилар қўйишдан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. Юриш 
ѐки юугуришнинг бир туридан иккинчи турига ўтиш, одатда, ҳаракат 
чоғида амалга оширилади. 
Физиологик юклама юриш ва югуришнинг тезлигини ва уларнинг 
бажарилиш давомийлигини ўзгартириш орқали бошқарилади. 
Юриш машқларини ўтганда, айниқса болалар гуруҳлари билан 
машғулот ўтказилаѐтганда асосий диққат қоматни тўғри тутишга 
қаратилиши зарур.