Boshlang‘ich sinflarda gap mavzusini o‘rgatish metodikasi mundarija: kirish asosiy qism

1-topshiriq. O‘n ikkita so‘z berilgan (in, oz, es, iz, ov, il, esh, og‘, ig‘, ek, et). Ularni qanday qilib uch guruhga ajratib yozish mumkin.
2-topshiriq. Sinonimlar qatoridagi so‘zlarga zid ma’no anglatadigan antonimlarni topib yozing.
3-topshiriq. Matnni o‘qib, sifatlarni ajratib yozing. (Katta konsert har bir yurakda sevinchli iz qoldirdi...)
Yuqoridagi keltirilgan namunalarda o‘quv topshirig‘i nima? O‘quv topshirig‘i bo‘yicha o‘tkaziladigan mashqni qanday ajratmoq kerak? O‘quv topshirig‘i mashqmi? Yoki mashq o‘quv topshirig‘imi? Shu xildagi savollarga javob qaytara olsak, «Gap” bo’limi tizimi mashqlarning mohiyatini ham ocha bilamiz, ularga instrumental (ishchi) ta’rif ham bera olamiz.
Fikrlashni “o‘quv topshirig‘i” tushunchasidan boshlaymiz. Yuqoridagi topshiriqlarda fonetika, leksika, grammatikadan o‘rganilgan (yoki o‘rganilishi lozim bo‘lgan) bilimlar qayta qurilib, o‘quv topshirig‘i shakliga olib kelingan. O‘quv materialini qayta qurishda ta’lim ehtiyojlari (o‘qitish va o‘qish ehtiyojlaridan) kelib chiqib u, ya’ni o‘quv materiali, yangi, boshqacha shaklga keltiriladi. O‘quv materialini bir (berilgan) shakldan ikkinchi (istalgan) shaklga olib kelish jarayonini ta’lim mazmuniga “pedagogik ishlov berish” iborasi bilan qayd etamiz. Pedagogik ishlov berish yo‘li bilan turli didaktik loyihalar-dars konspekti, o‘zaro bog‘langan savollar, o‘quv muammolari, mashqlar tizimi shakllantiriladi. Shuningdek, pedagogik ishlov berish jarayonida o‘quv materialini oldingi (darslikda berilgan) shakldan ikkinchi (yangi) shaklga, o‘quv topshiriqlari tizimi shakliga olib kelinadi. Zero, tuzilgan topshiriq yoki ularning tizimi o‘quv materialining yangi ko‘rinishidir. Demak, o‘quv topshirig‘i o‘qitish va o‘qish ehtiyojiga ko‘ra o‘quv materialining o‘zgartirilgan shaklidir.
O‘quv topshirig‘i vositasida bolalarning yakka, tabaqalashgan, umumsinf ishlari tashkil etiladi. Masalan, 3-topshiriqni alohida o‘quvchiga tarqatma material shaklida taklif etsak, yakka ish shaklini oladi. 2-topshiriqni bolalarning o‘ziga mustaqil ish sifatida taklif etish mumkin. O‘qituvchining (darslik muallifning ham) bevosita ishtirokisiz, ammo uning ko‘rsatmalariga ko‘ra bajarilgan aqliy-amaliy yumushlar mustaqil ish demakdir.
1-topshiriq asosida bolalarning differentsial (tabaqalashgan) ishlarini tashkil etish mumkin. Bunda o‘quv topshirig‘i bir qancha variantlarda taklif etiladi.