Boshlang`ich sinflarda matematika fanining o`qitish jarayonida induksiya

Masalalarning tarbiyaviy roli
Matematik ta’limni faqat shu predmetga taalluqli bilim va ko‘nikmalarni o‘quvchilarga berish deb tushunmaslik kerak. Matematikani o‘qitish orqali shaxs sifatida kamolga yetishtirish masalasi ham yechiladi.
Matematik masalalar yechish o‘quvchilarni tarbiyalashning samarali usullaridan biridir. Matematik masalalar hayotning turli tomonlarini o‘zida aks ettirish bilan birgalikda u katta foydali axborotni ham o‘z ichiga oladi. Shu orqali o‘quvchilarni xulqiy, patriotik va shunga o‘xshash tomonlardan tarbiyalash masalalarini yechish yengillashadi. Masalalar orqali tarbiyaning turli tomonlari ochib berilishi mumkin. Masalaning matniy mazmuni o‘quvchilarni to‘g‘ri tarbiyalashga salmoqli hissa qo‘shadi. Masalani yechishdan avval o‘quvchi uning mazmuni bilan tanishadi, tahlil qiladi. Shuning uchun masala matni aqlga qaratilganligi bilan birgalikda o‘quvchida emotsional qiziqishini ham uyg‘otishi kerak. Matn mazmuni orqali o‘quvchida ona yurti oldida turgan muommolarni yechishga mas’uliyat tuyg‘ularini shakllantirish mumkin. Har qanday ma’lumotni o‘zlashtirish jarayonida unga bo‘lgan munosabat ham shakllanadi. Shuning uchun masalalar mazmunining tarbiyaviy roli beqiyosdir. Masalalar matni mehnatga, kishilarga halollikka to‘g‘ri munosabatlarni tarbiyalashi mumkin. Masalar yechish jarayoni o‘quvchilarda mehnatsevarlik, mustaqillik, talabchanlik, irodali bo‘lishlik, mehnat natijasidan zavqlanish va h.k xususuyatlarni ham tarbiyalaydi.
Masalalarni yechish jarayonida o‘quvchilar arifmetik amallarning konkret ma’nosini tushunib oladilar, amallarni yozish, (ifodalash) belgilari va tartiblarini o‘rganadilar. O‘rganiladigan qoidalar masala yechishda o‘z ifodasini topadi. Bunday mazmunli masalalar har bir sinf matematika dasturida ko‘zda tutilgan.
Masalalar yechish orqali matematika o‘qitishning asosiy maqsadi ya`ni o‘quvchilarning tafakkurini va aqliy ijodkorligini rivojlantirishga erishiladi.
II sinfdan boshlab murakkab masalalar yechish boshlanadi. III, IV sinflarda ularning murakkablik darajasi ortadi. Bolalarga masala yechimini mustaqil topishni o‘rgatish kerak. Bolalar masalalar mazmunini tahlil qilishni, nimalar ma’lum, nimalar noma’lum ekanligini aniqlashni, masala qaysi amallarni, qaysi tartibda bajarilib yechilishi kerakligini o‘rganishadi. Har bir amalning to‘g‘ri tanlanganligiga tushunib yetishadi. Masala turli usullar bilan yechilishi mumkinligini, ularning eng qulayini tanlash kerakligiga tushunib yetishadi.
Bolalar mustaqil ravishda o‘zlari masalalar tuzishni o‘rganishadi. Masalaning syujeti va ishlatiladigan sonlar real dunyodan olinadi. Bunda bolalarda ijodiy mustaqillik o‘sadi, ularning dunyoqarashi kengayadi, ta’limning real hayot bilan bog‘liqligini bilib olishadi.
Masalalar yechish jarayonida matematik tushunchalar anglab olinadi. Qo‘shish, ayirish amallarini ifodalash (yozish) uchun belgiga ehtiyoj tug‘iladi. Dastlab amallar belgisi “qo‘shing’’ va “ayiring’’ so‘zlarining qisqartirilishi sifatida tushuniladi.
Shunday qilib, masalalar yechish jarayonida bilim berish, tarbiyalash va rivojlantirish maqsadlar hal qilinadi. Masalalar yechish bolalarda o‘quv dasturi talablariga mos bilimlarni hosil qiladi. Masalalar nazariyani hayot bilan bog‘lashga imkon beradi. Masalalar yechish bolalarning hayot to‘g‘risidagi bilimlarini chuqurlashtiradi va kengaytiradi. Bolalar amaliy ko‘nikmalarga (xarid narxini, uy-joyini ta’mirlash narxini va h.k.) ega bo‘ladilar.
Masalalar yechish orqali bolalar tarbiyaviy ma’lumotlar oladilar. Masalalar yechish bolalarning aqliy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Shuning uchun o‘qituvchi masala to‘g‘risida chuqur va keng tasavvurga ega bo‘lmog‘i lozim. U masalalarni turli usul bilan yecha bilishi ham kerak.