Boshlang’ich sinflarda mehnat ta’limining mazmuni

Ko‘nikma – bu kishining bilim va tajriba asosida egallangan, ma’-
lum harakatni ongli bajarishga bo‘lgan qobiliyatidir. Masalan: kar tonni 
kesa bilish ko‘nikmasi, qaychini to‘g‘ri ishlata olish, harakatni aniq 
muvofiqlashtirish, yo‘nalish, kuch va bosimning tengligini saqlash.
Malaka – bu faoliyatdagi mashq qilishlar jarayonida yetilgan, 
mujas samlashgan tajribadir. Bu tez va aniq bajarish, mashq qilish 
tufayli tarkib topgan ko‘nikma yoki bu ma’lum miqdordagi mashq 
va usullar bajarilganda ko‘nikmadan sakrab o‘tish degan ma’noni 
anglatadi. Shunung uchun mazkur ko‘nikma agarda malakani yuzaga 
keltirishni nazarda tutgan mashq va usullar to‘g‘ri tuzilgan bo‘lsa u 
to‘g‘ri malakaga aylanishi mumkin. Biroq malakaning takommillashuv 
darajasi o‘qitishning turli bosqichlarida turlichadir. Uning strukturasi 
ham o‘zgaruvchandir. Mashqlar jarayonida o‘quvchilar bajarilayotgan 
harakatlar murak kab lashib borgan sari, asta-sekin oddiy malakalarning 
murakkab malakalarga birlashuvi sodir bo‘ladi.
Mehnat malaka va ko‘nikmalarini shakllantirish quyidagicha aso-
siy bosqichlardan tarkib topadi:
a) boshlang‘ich tushuncha berish;
b) mehnat harakatlarini sinov uchun bajarish;
d) ish harakatlari natijasi;
e) yakuniy xulosa chiqarish.
Mehnat malakalari va ko‘nikmalarini shakllantirishga mo‘l jal-
langan amaliy ishlar faqat vaqtga ko‘ra taqsimlanganda hamda ma’lum 
tizim asosida o‘tkazilgandagina ijobiy natija beradi.

11
Amaliy ishlar tizimi quyidagi asosiy talablarni o‘z ichiga oladi:

1. Amaliy ishlarni bajariladigan topshiriqning murakkabligi oshib 
borishini nazarda tutgan holda joylashtirish lozim.
2. Bajarilayotgan amaliy ish mazmuni to‘liq tarzda oldingi amaliy 
ish ga asoslanishi lozim.
3. Amaliy ish jarayonida mustaqil ishlash darajasi ortib borishi ke rak.
Mehnat malakasining muvaffaqiyatli bo‘lishi bir qator shart larga 
bog‘ liq. O‘quvchi o‘z faoliyatini mustaqil rejalashtirmas ekan, uning 
malakasi hech qachon to‘liq bo‘lmaydi. Nazoratning yo‘q ligi ko‘ pin-
cha xato va nuqsonlarning amaliy ishlar jarayonida or tib borishiga 
olib keladi. Bu esa o‘z navbatida yetilmagan harakat va usullarning 
shakl lanishiga sabab bo‘ladi.
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi mehnat ta’limi bo‘yicha ish larni 
amalga oshirayotganda o‘quvchilar u yoki bu ishni bajarish natijasida 
qanday ko‘nikma, bilim va malakalarni egallashlarini aniq bilishi 
kerak. Ana shunday holda o‘qituvchi sinf uchun shu vaqtda zarur 
bo‘lgan materiallarni tanlash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu o‘rinda 
muhimi o‘quvchilar mazkur materiallarni tayyorlash jarayonida das tur 
nazarda tutgan bilim va malakalarni egallab olishlaridan iborat. Bosh-
lang‘ich sinf mehnat ta’limi darslaridagi ta’lim-tarbiyaviy vazifalar 
umumta’lim maktab lari dagi mehnat ta’limining umumiy vazifalaridan 
kelib chiqib, quyidagi mashg‘ulot turlari jarayonida amalga oshiriladi:
1. Qog‘oz va karton bilan ishlash.
2. Gazlama va tolali materiallar bilan ishlash.
3. Turli va tabiiy materiallar bilan ishlash:
a) plastilin va loy ishi;
b) urug‘lar bilan ishlash; 
d) applikatsiya va mozaika ishlari;
4. Loyihalash va modellashtirish:
a) badiiy qurish-yasash. 
5. Qishloq xo‘jalik mehnati.