Boshlang‘ich ta’lim boshqaruvi omillari

Boshlang‘ich ta’lim boshqaruvining amaliy ahamiyati
Reja:

1. 
   Boshlang‘ich ta’lim boshqaruvining sifati
   
2. 
   Boshlang‘ich ta’lim boshqaruvining natijalari
   
3. 
   Boshlang‘ich ta’lim boshqaruvining ta’lim jarayoniga amaliy ta’siri
   

Tayanch tushunchalar:
Boshqaruv, natija, sifat, ta’lim, boshlang‘ich, ta’sir, bilim, ko‘nikma, malaka.


Boshlang‘ich ta’lim boshqaruvining sifati. O‘zbekistonda boshglang‘ich ta’lim boshqaruvining innovasion yondashuvlar asosida amaliy ahamiyati samaradorligiga erishish jarayoni kechmoqda. Shu jihatdan boshlang‘ich ta’lim boshqaruvining sifat masalasi bo‘yicha aniq mezonlarni belgilab olish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu borada boshlang‘ich ta’lim boshqaruvining sifat ko‘rsatkichi quyidagilar bilan belgilanadi:
a) boshlang‘ich ta’lim muhitining yuqori ekanligi;
b) boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining bilim va tarbiya jarayoniga faollik bilan intilish ko‘nikmasiga egaligi;
v) boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining o‘z kasbiy faoliyatlaridan qoniqish hissiga egaligi.
Boshlang‘ich ta’lim boshqaruvining ustuvor sifati boshlang‘ich ta’lim muhitining barcha talablariga javob berishi bilan belgilanadi. Buning uchun boshlang‘ich ta’lim muhitida ta’lim berishning o‘ziga xos usullari va texnologiyalari, o‘quv adabiyotlari va o‘quv-texnik jihozlari, boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining yuqori kasbiy malakaga egaligi va o‘quv xonalarining barcha talablarga javob berishini tashkil qilish hamda ular bilan ta’minlash muhim hisoblanadi. Shu jihatdan boshlang‘ich ta’lim muhitining ko‘rsatkichlariga asosan boshlang‘ich ta’lim boshqaruvi sifati baholanadi. Bunday amaliy ahamiyat shu bilan belgilanadiki, boshfaruv asosida ta’kidlangan asoslarga ega boshlang‘ich ta’lim muhiti tarkib toptiriladi. Aynan ko‘pchilik xorijiy va xalqaro baholash dasturlarida ta’lim muhitining ko‘rsatkichlariga asosan boshqaruv sifati baholanib kelinayotganligini eslatib o‘tish joiz. Misol uchun, TALIS xalqaro ta’lim dasturi ta’lim muhitini baholashda uning sifat ko‘rsatkichiga asoslanadi. Shu jihatdan boshlang‘ich ta’lim boshqaruvi sifatini baholashning mazkur talablari asosida boshlang‘ich ta’lim sifatini o‘rganish muhim ahamiyatga ega. Menejment asoslariga ko‘ra, boshqaruvning birlamchi sifati ta’liim sohasida aynan undagi muhit sifatidir.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining bilim va tarbiya bo‘yicha yuksak ko‘nikmaga ega bo‘lishi ham boshlang‘ich ta’lim boshqaruvining sifat ko‘rsatkichlarini belgilaydi. Chunki boshlang‘ich ta’limda boshqaruvning asosiy vazifasi o‘quvchilarning yuksak darajada bilim olishi va tarbiya ko‘nikmalarini egallashi uchun yetarli shart-sharoitlarni yaratib berishdan iborat. Misol uchun, sinfxonalarining saniteriya-gigiyena va estetik talabiga javob berishi hamda ularning qulay va shinam muhitga ega bo‘lishi ishlari boshqaruv asosida amalga oshiriladi. E’tibor berilsa, boshlang‘ich ta’lim menejmentida keyingi paytlarda o‘quvchilarning bilim olish va tarbiya bo‘yicha ko‘nikmalarining tarkib topishi darajasiga asosan mazkur ta’lim bosqichining boshqaruvi sifatini baholash yangi yo‘nalishlardan biri sifatida tarkib topmoqda. Bunday yondashuv avvalo o‘tgan asrning 90-yillarida Rossiya Federasiyasi ta’lim tizimida tajribadan o‘tkazilganligi eslatib o‘tish joiz. Shu sababli mazkur tajriba asosida boshlang‘ich ta’lim boshqaruvi sifatini baholashning mezonlarini ishlab chiqish ham dolzarb bo‘lib turibdi.
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari faoliyati boshlang‘ich ta’lim boshqaruv sifatining asosiy ko‘rsatkichlaridan biirini belgilaydi. Unga ko‘ra, boshqaruv asosida ta’lim muhiti va shart-+sharoitlari munosib darajada yaratib berilgach, boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari faol faoliyatda bo‘lishlari kerak. Aynan mana shunday faollik ularning o‘z faoliyatini individual tarzda baholab borishiga asos bo‘ladi. Natijada ko‘pgina boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining o‘z kasbiy faoliyatidan qoniqishi yoki qoniqmaslik xolatlari yuzaga keladi. Bunda o‘qituvchilarning o‘z kasbiy faoliyatidan qoni qmaslik hissiga egaligi muhim o‘rin tutadi va bunday faoliyat ularni faollikka undovchi motivasiya hisoblanadi. Shu jihatdan boshlang‘hich ta’lim boshqaruvi mana shunday motivasion xolatlarni tarkib toptirish vositasida o‘qituvchilarning faolligini yuzaga keltiradi. Natijada boshlang‘ich ta’lim jarayonida o‘qitish va tarbiyalashning samaradorligi ortib boradi hamda bu jarayonda yangiliklarga intilish malakasi tarkib topadi. Shu ma’noda boshlang‘ich ta’lim boshqaruvi sifatini amaliy jihatdan baholashda aynan boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini faollikka yo‘naltiruvchi motivasion holatlarni o‘rganish muhim ahamiyatga ega.
Diqqat qilinsa, boshlang‘ich ta’lim boshqaruvining sifati ta’lim muhiti, boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining bilim olish va tarbiya ko‘nikmasiga intiluvchanligi hamda boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining faollik ko‘rsatkichlariga asosan baholanadi.