«boshlang`ich ta`lim metodikasi» kafedrasi 60110500-boshlang`ich ta`lim yo’nalishi ona tili o`qitish metodikasi fanidan

Синфҳо
Вақти навишти беист
Дар синфи 1	5 дақиқа
Дар синфи 2	8 дақиқа
Дар синфи 3	12 дақиқа
Дар синфи4	15 дақиқа

Бо такмили асбобҳои хаттӣ аз соли 1970 инҷониб дар мактабҳо системаи хатти тавсиякардаи Е.В.Гурянов васеъ истифода мешавад.

Аз соли 1965 инчониб дар мактабхои узбеки оид ба таълими хатти дар асоси харфхои нави соддакардашуда корхои тачрибавй гузаронида мешаванд.
Натичаи тачриба нишон дод, ки харфхои соддашуда ба талаботи замон пурра чавоб медиханд.
Аз соли 1970 инчониб барои хамаи мактабхо аз руи алифбои русй китобхои дарсй ва дастурхои методй бо харфхои нави содда бароварда мешаванд. Аз чумла барои мактабхои узбек китобхои дарсии хуснихат эчод карда шуданд.
Аммо ин китобҳои дарсӣ ва дастурҳои методӣ ба талаботи омӯзгорони синфҳои ибтидоӣ, ки ҳоло дар асоси барномаи нав кор мекунанд, ҷавобгӯ набуданд.
Максад ва вазифахои таълими хуснихат
Машгулиятхои ху-снихатй аз квартали 4-ум баъди ба охир расидани давраи саводомузй дар синфи якум алохида гузаронида мешаванд. Аммо тахассуси ибтидоии хуснихат аз лахзаи ба мактаб кадам задани талабагон амалй мегардад.
Дар синфи якум дарси хаттӣ тавассути ташаккули маҳорати хуснихатӣ гузаронида мешавад. Мактуби хуб навишташуда ва хуб навишташуда аз фарҳанги навиштани он ва эҳтиром нисбат ба хонандаи он низ шаҳодат медиҳад.
Хозир ба воситаи афзоиши прогресси илму техника, хар рузмо дар хаёти худ аз хуччатхои гуногун (когаз) васеъ истифода мебарем, хулосахои гуногун, когазхои корй, маърузахо мавкеи васеъеро ишгол мекунанд. Ҳама чиз бояд хуб ва равшан ва зуд ва инчунин навиштан бошад.
Чунон ки дар роххои асосии ислохоти мактаби маълумоти умумй ва касбй нишон дода шудааст, дар синфхои хаттй харфхоро равшан, тоза ва зебо омузондан лозим аст.
Аммо дар як муддати кутох малакаи зебо, тез ва тоза навиштани хонандагонро ташаккул додан мумкин нест, чанд сол лозим аст.
Барои таълими хуби хаттӣ аз кӯдакон аз рӯзи ба мактаб дохил шуданашон вазифаҳои зеринро иҷро мекунанд:
1. Ҳангоми навиштан дар сари миз дуруст нишастан
2. Дуруст истифода бурдани автомат
3. Дуруст истифода бурдани дафтар
4. Муқаддима бо шакли мактубҳои хаттӣ ва чопӣ.
5. Омӯзиши сохтани ҳиҷо, калима ва ҷумла бо истифода аз ҳарфҳои хаттӣ.
Пас аз ташаккули малакаҳои дар боло зикршуда, онҳо дар дарсҳои хуснихатӣ мустаҳкам карда мешаванд.
Барои ташаккул додани маҳорати хуснихат, пеш аз ҳама, дуруст тасаввур кардани шакли ҳарфҳо, дар як нишеб навиштан (65%), дуруст пайваст кардани ҳарфҳо дар калимаҳо, дуруст ҷойгир кардани калимаҳо дар сатрҳо омӯзонида мешавад.
Дар вакти мубодилаи хатхои дафтар пай дар пай навиштанро бо наздиккунии дурусти таносуби харфхои хурд ва калон, нигох доштани нишебии дурусти харфхо ва масофаи байни онхо ёд додан хеле мухим аст.
Инчунин, оид ба пешгирӣ ва ислоҳи баъзе хатоҳои маъмулие, ки хонандагон ҳангоми таълими навиштани ҳарфҳои мансуб ба гурӯҳи муайян дар дарсҳои хуснихат дучор мешаванд, кор кардан лозим аст. Баробари зиёд шудани суръати навиштан, хангоми мавчуд будани нуктахои тахрифи шакли баъзе харфхои ба хамдигар шабохатдошта онхоро боз машк кардан лозим меояд.
Дар вакти дар синфхои якум ва дуйум таълим додани хатти зебо ба дуруст истифода бурдани дафтархои хатдор диккати махсус додан лозим аст.
Гарчанде ки баландӣ ва майли ҳарфҳои хурд бо сатрҳо дар синфи якум маҳдуд карда шудаанд, хонандагон ҳангоми навиштани ҳарфҳои калон метавонанд хато кунанд.
Ҳангоми гузаштан ба навиштан дар дафтари яксатрӣ донишҷӯён бо як қатор вазифаҳо рӯ ба рӯ мешаванд, акнун аз онҳо талаб карда мешавад, ки тахминан баландӣ, нишеб ва масофаи байни ҳарфҳоро нависед.
Таълими Чимройли узв дар баробари коидахои умумии дидактикй, инчунин коидахои ташаккули махорати хаттй.
Дар татбики коидахои одоб коидахои умумии дидактикй, такрорй, ифоданокй, ба назар гирифтани хусусиятхои синну сол ва хос, фахмо, шуурнокй ахамияти калон доранд. Хусусан, прин-ципи визуалй дар тарбияи махорати навиш-тии зебо роли калон мебозад. (Мо ба он баъдтар мерасем.)
Ҳар як донишҷӯ бояд ин ё он ҳарф, тарзи навиштани он, ба ҳам пайваст кардани ҳарфҳо, таносуби ҳарфҳои хурд ва калон ба ҳамдигар, баландӣ, нишебии онҳо, қоидаҳои нигоҳ доштани қалам ва дуруст нишастанро фаҳмад.
Дониш ва малакаи дар давраи омузиши хаттп ба даст овардашуда бояд барои хонандагон коидаи доимй бошад.
Қоидаи аввал дар ташаккули маҳорати зебои хаттӣ ин омӯхтани риояи талаботи гигиенӣ ва қафои дурусти навиштан мебошад ва баъдан қоидаҳои навиштан бо роҳи наздик кардани масофаи байни ҳарфҳо ва унсурҳои ҳарф омӯзонида мешаванд. Ин қоидаҳо баъдтар дар дарсҳои хушмуомилагӣ дар синфи II такмил дода мешаванд. Донишҷӯён метавонанд ин қоидаҳоро дар хотир дошта бошанд.
Ҳар як машқи хаттӣ бояд ҳадафи равшанро роҳнамоӣ кунад ва ба осонӣ фаҳмо бошад. Барои ин усулҳои гуногуни таълими хатти зеборо истифода бурдан лозим аст.
Ба таври мунтазам такрор кардан хеле муҳим аст, то шумо мошинаҳои зеборо фаромӯш накунед.
Дар вакти ташаккул додани махорати хаттии бачагон синну сол ва хусусиятхои онхоро ба назар гирифтан лозим аст: суръати харакати мушакхои ангушт ва даст, ичро кардани мушакхои асаб аз тарафи системаи марказии асаб. Хусусан барои кӯдакони шашсола раванди навиштан хеле душвор аст. Дар ин давра афзоиши чисмонии онхо бояд ба назар гирифта шавад.
Кӯдакони шашсола бидуни халалдор кардани ҳаракати дастҳо метавонанд ҳарфҳои баъзе унсурҳои ҳарф ва баъд калимаҳои дорои унсурҳои соддаро нависед. Дар ин давра ба харакати даст халал нарасонда, аз онхо талаб кардан мумкин нест, ки баъзе элементхои душвор, харфхоро ба шакли доира-хои дарозруей нависанд. Ҳарфҳо ва калимаҳои душвор дар давоми сол бо тадриҷан амал кардани онҳо таълим дода мешаванд.
Ба кӯдакон аз синфи дуюм сар карда, бидуни халалдор кардани ҳаракати дастҳо навиштани ҳарфҳо, ҳиҷоҳо ва калимаҳои аз ҳарфҳо дар шакли даврашакл сохташуда ёд дода мешавад.
Дар дарси зебои хаттӣ машқҳо оид ба шакли ҳарфҳо аз содда ба мураккаб иҷро карда мешаванд, зеро тамоми руймолҳои алифбо аз рӯи шакли навиштан ба гурӯҳҳо тақсим мешаванд.
Муаллим бояд мушохида кунад, ки хар як муаллим чй тавр харакат мекунад, каламро чй тавр ба даст ме-гирад, дафтарро чй тавр ба даст ме-гирад, чй тавр харф менависанд, охиста ё зуд менависанд. Муаллиме, ки ин имкони-ятхоро дар талабагон мушохида мекунад, дарсхои зебои хаттй ташкил карда, ба баъзе талабагон ёрии индивидуалй мерасонад, ба падару модарон дастурхои дуруст дода метавонад.
Ташаккули маҳорати зебои хаттӣ на танҳо дар синфҳои ибтидоӣ, балки дар синфҳои боло низ идома дорад.