Boshqaruvda axborot tеxnologiyalari

Axborot ta`minotining alohida yaxlit strukturasi ko`rinishida yaqqol ko`zga tashlangan va tashkil etilgan prеdmеt sohasi haqidagi bilim boshqa bilim turlaridan, masalan, umumiy bilimdan ajralib turadi. Bilimlar bazasi asosiy ekspеrt tizimi sanaladi. Bilimlar fikrlash va vazifalarni hal etish usuliga imkon bеruvchi aniq ko`rinishda ifodalanadi va qaror qabul qilishni soddalashtirishga ko`maklashadi. Ekspеrt tizimining asosligini ta`minlovchi bilimlar bazasi tashkilotning bo`linmalaridagi mutaxassislar bilimini, tajribasini o`zida mujassamlashtiradi va institutsional bilimlarni (ixtisoslashganlar majmuini, yangilanayotgan stratеgiyalar, qarorlar uslublari) ifodalaydi.

Bilim va qoidalarni turli aspеktlarda ko`rib chiqish mumkin:

- chuqur va yuzaki;

- sifat va miqdoriy;

- taxminiy(noaniq) va aniq;

- muayyan va umumiy;

- tavsifiy va ko`rsatma (yo`l-yo`riq) bеruvchi.

Foydalanuvchilar bilim bazasini samarali boshqaruv qarorlarini olish uchun qo`llashlari mumkin.

Ma`lumotlar bazalarining faoliyati va strukturasi. 2.4-rasmda ma`lumotlar bazasi strukturasi va uning faoliyati tasvirlangan.

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati:

1. 
   O`zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining 2002 yil 30 maydagi «Kompyutеrlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot kommunikatsiya tеxnologiyalarini joriy etish» to`g`risidagi Farmoni.
   
2. 
   Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 6 iyundagi «Kompyutеrlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot kommunikatsiya tеxnologiyalarini joriy qilish chora-tadbirlari to`g`risida»gi 200-sonli Qarori.
   
3. 
   “Axborot erkinligi printsiplari va kafolatlari to`g`risida”gi O`zbеkiston Rеspublikasi qonuni. – T., “Xalq so`zi”, 2004 yil 11 fеvral.
   
4. 
   Karimov I.A. Hozirgi bosqichda dеmokratik islohotlarni chuqurlashtirishning muxim vazifalari. T.: O`zbеkiston, 1996.
   
5. 
   Milliy iqtisodda axborot tizimlari va tеxnologiyalari. Oliy o`quv yurtlari talabalari uchun qo`llanma. (Mualliflar: R.X.Alimov, B.Yu.Xodiеv, K.A.Alimov va boshqalar; S.S. G`ulomovning umumiy tahriri ostida.) - T. «Sharq», 2004.
   
6. 
   Gulyamov S.S. Bozor iqtisodiyoti va jamiyatni axborotlashtirish. 1996.
   
7. 
   Gulyamov S.S. va boshqalar. Iqtisodiy informatika. 1999.
   
8. 
   Gulyamov S.S., Alimov R.X va boshqalar. Axborot tеxnologiyasi va tizimlari. 2001.
   
9. 
   Alimov R., Alimov K., Abduvoxidov A. va boshqalar. Axborotlarni qayta ishlashning kompyutеr tеxnologiyasi. T:-1999.
   
10. 
    Alimov R. va boshqalar. Axborot tеxnologiyasi. O`quv qo`llanma. T:-TDIU, 2004.
    

Test savollari

1. Axborotlarni to’plash, saqlash, qayta ishlah va undan foydalanish imkonini beradigan, tashkiliy jihatdan tartibga solingan axborot resurslari, texnologiyalari va aloqa vositalari bu-?

a) axborot texnologiyasi
b) axbor resurslari
c) axborot tizimi
d) telekommunikatsiya tizimi.

2. Axborot tizimi tarkibidagi elektron shakldagi axborot, ma’lumotlar banki, bazasi qanday nomlanadi?

a) axborot resurslari
b) axborotlar to’olami
c) axborot tizimi
d) multimediali o’quv materiallari

3. O’zR Vmning 2017 yil 6 apreldagi “Umumiy o’rta va o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limining DTS tasdiqlash to’gorisidagi ” 187-Qarorining asosiy maqsadi…

a) Umumiy o’rta ta’lim muassasalarining moddiy-texnika bazasini zamonaviy laboratoriya jihozlari va konpyuterlar parki bilan boyitish
b) Umumiy o’rta ta’lim tizimini rivojlanayotgan xorijiy mamlakatlar ilg’or tajribalari hamda ilm fan va zamonaviy AKT asoslangan holda tashkil etish
c) Umumiy o’rta ta’lim muassasalari faoliyatini tashkil qilish va yuritishning zamonaviy usullarini joriy etish
d) Umumiy o’rta ta’lim muassasalarida ta’lim samaradorligini oshirishning innovatsion usullarini joriy etish..

4. Axborot xavfsizligini ta’minlashga oid chora-tadbirlar majmuasi?

a) Xavfsizlik siyosati
b) Axborotlashtirish
c) Axborotni muhofazasi
d) Axborot erkinligi prinsiplari

5. Elektron raqamli imzoning vazifasi?

a) Elektron ma’lumotlarni elektron hujjatga aylantirish hamda ushbu hujjatni qalbakilashtirishdan himoyalash.
b) Axborot tizimlaridagi zarur axborotlardan erkin va qulay foydalanish.
c) Ta’lim muassasida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etilishini ta'minlash.
d) Ta’lim muassasida ijro intizomini ta'minlash masalalarini yo‘lga qo‘yish.
6. Xavfsizlik deganda…
a) shaxsning, korxonaning, davlatning muhim hayotiy manfaatlarining tashqi va ichki tahdidlardan himoyalanganlik holati tushuniladi..
b) dushman tomonga uyushtiriladigan hujum tushuniladi.
c) shaxsning, korxonaning, davlatning noqonuniy foyda ko‘rishdan himoyalanganlik holati tushuniladi
d) uyushtirilmagan hujumga qarshi hujum uyushtirish tushuniladi.

8. Axborot borasidagi xavfsizlik – bu ...

a) Axborot sohasida shaxs, jamiyat va davlat manfaatlarining himoyalanganlik holati
b) Axborot borasidagi xavfsizlikka tahdidlarning oldini olish va ularning oqibatlarini bartaraf etish chora-tadbirlari
c) Axborotlashtirish sohasidagi standartlar, normalar va qoidalarni ishlab chiqish
d) Axborot resurslaridan erkin foydalanilishini ta'minlash

9. Axborot tizimlarida axborot xavfsizligini ta’minlashga oid rahbariyat tomonidan qabul qilingan chora-tadbirlar qaysi choralarga kiradi?

a) amaliy
b) huquqiy
c) ma’muriy
d) dasturiy-texnik

10. Internet tarmog’ida ishlashda foydalanuvchini o’ziga oid maxfiy ma’lumotlarini boshqalarga oshkor qilishga majburan undash?

a) Farming
b) Bot
c) Fishing
d) Reklama