BoshqaruvTahlili JumaevaG. doc


Ишлаб чикариш харажатларининг иктисодий элементлар ва


Download 0.79 Mb.
Pdf ko'rish
bet47/70
Sana19.10.2023
Hajmi0.79 Mb.
#1709669
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   70
Bog'liq
portal.guldu.uz-Бошкарув тахлили

Ишлаб чикариш харажатларининг иктисодий элементлар ва 
моддалар буйича туркумланиши 
Иктисодий элементлар буича 
Моддалар буйича 


Хом ашё 
Ёкилги 
Электр куввати 
Эхтиёт кисмлар 
Ишлаб чикариш характеридаги 
бевосита ва билвосита 
харажатлар 
Идишлар ва х.к. 
Асосий иш хаклари 
+ушимча иш хаклари 
Ишлаб чикариш характеридаги 
бевосита ва билвосита мехнат 
хаки харажатлари 
Иш хакига устамалар 
Ижтимоий таъминот булимига 
Мехнат биржасига 
Ишлаб чикаришга тааллукли 
мехнат хакидан ажратмалар 
Касаба уюшмасига
Асосий воситаларнинг эскириши 
Номоддий активларнинг эскириши 
Асосий воситалар ва номоддий 
активлар амортизацияси, 
эскириш харажатлари 
Асосий восита ва номоддий активлар 
ижара хаклари 
Турли ишлар ва хизматлар 
Ишлаб чикариш характеридаги 
бошка харажатлар 
Соликлар, йигимлар


www.qmii.uz/e-lib 
95 
Ишлаб чикариш харажатларини иктисодий элементлар ва 
моддалар буйича урганиш куйидагича фаркланади: булимлар ва 
корхона буйича жами харажатлар факат иктисодий элементлар буйича 
урганилади, махсулотлар тури ва туркуми буйича эса ишлаб чикариш 
харажатлари калькуляция моддалари асосида куриб чикилади. Тахлил 
этишда ишлаб чикариш харажатларининг жами узгариши ва унинг 
таркиб буйича узгаришлари мутлак ва нисбий жихатдан урганилади. 
Нисбий жихатдан урганишда хар бир туркум харажат моддаси ёки 
элементининг жами ишлаб чикариш харажатлари таркибидаги 
салмогига бахо берилади. 
Бир сумлик махсулот хажмига тугри келадиган ишлаб чикариш 
харажатлари ва уларнинг хар бир харажат элементи буйича урганилиши 
хам харажатларни максадли бошкаришда мухим йуналишларидан бири 
хисобланади. Бир сумлик махсулотга тугри келадиган ишлаб чикариш 
харажатлари 
корхона 
асосий 
фаолиятининг 
самарадорлигини 
характерловчи мухим курсаткичдир. Ушбу курсаткични айрим тур 
харажат элементлари буйича хам урганиш мумкин. Масалан, бир 
сумлик махсулотга тугри келадиган моддий ишлаб чикариш 
харажатлари, бир сумлик махсулотга тугри келадиган ишлаб чикариш 
характеридаги мехнат хаки ва харажатлари ва х.к. 
Бир сумлик махсулотга тугри келадиган харажат курсаткичини 
куйидаги богланишларда аниклаш мумкин: 
Маъсулот 
(бажарилган 
иш, 
кхрсатилган хизмат) ларни ишлаб 
чиуариш харажатлари (таннархи) 
Бир схмлик маъсулотга 
тхьри келадиган харажат 
к 
Маъсулот (иш бажариш, хизмат 
кхрсатиш ъажми) 
Моддий 
ъаражат-
лар 
Иш ъауи 
ъаражат-
лари 
Иш 
ъауидаги 
ажратма-
лар 
Амортиза-
ция 
ъаражат-
лари 
Бошуа 
ъаражат-
лар 
к
Маъсулот 
ъажми 
+ Маъсулот 
ъажми 

Маъсулот 
ъажми 

Маъсулот 
ъажми 
+ Маъсулот 
ъажми 
9.4. Истеъмол фонди харажатлари деганда корхонада банд 
булган ходимлар ва улар номидан туланадиган харажатлар тушунилади. 
Бунга, мехнат хаки сифатида хисобланадиган ва туланадиган 
харажатлар, туловлар, рагбатлантиришлар киритилади. Ходимлар 
номидан туланадиган туловлар таркибига уларнинг ишга катнаши ва 
овкатланиши билан боглик булган харажатлар, кийим-кечаклар, 
коммунал хизмат ва уй-жой учун туловлар, уларни укитиш билан 
боглик ва бошка шу каби туловлар киритилади. 


www.qmii.uz/e-lib 
96 
Корхонада мехнат хаки харажатларини тахлил этишда мехнат 
хаки фондининг режа ва утган йилларга нисбатан узгариши ва узгариш 
сабабларига, бир ходимга тугри келадиган уртача мехнат шаки фонди 
хамда унинг узгаришига бахо берилади. Мехнат хаки фондининг 
шаклланиши ва унинг берилиши давлат ташкилотлари томонидан 
тартибга солиб турилади ва назорат килинади. Бу бевосита кредит 
ташкилоти хисобланган банк тизими ва унинг булимлари булиши 
мумкин. Мехнат хаки фондининг хисобланиши ва берилиши юзасидан 
Узбекистон Республикаси Марказий банк томонидан хар йили кайта 
тузиладиган услубий йурикнома бу борадаги меъёрий хужжат сифатида 
олинади. 
Мехнат хаки фондининг шаклланиш механизмини куйидаги 
жараёнлар кетма-кетлигида хам куриш мумкин (9.3 ва 9.4-чизмалар)
Мехнат хаки фонди 
Мехнат хакининг 
базавий 
курсаткичи (1) 
Махсулот хажмининг 
кушимча усиш суръати 
(утган йилнинг шу 
даврига нисбатан) (2) 
Мехнат хакининг 
жорий даврдаги 
хукукий даражаси 
(махсулот хажмининг 
усишини хисобга олган 
холда) (3) 
 
Мехнат хакининг 
олдинги даврда 
иктисод килинган 
натижаси (4) 
Мехнат хакининг 
жорий даврда олиниши 
мумкин булган умумий 
даражаси (5), (3-4) 
2,5 ой давомида 
хакикатда олинган 
мехнат хаки (6) 
 
Жорий даврда 
олиниши мумкин 
булган мехнат 
хаки (7), (5-6) 
Хакикатда олинган 
мехнат хаки фонди (8) 
Давр охиридаги 
иктисод килинган 
мехнат хаки фонди (9), 
(7-8) 
 
Корхонада банд 
булган 
ходимларнинг 
руйхатдаги 
уртача сони (10) 
Уртача бир ходимга тугри 
келадиган мехнат хаки фонди 
(11) 

Download 0.79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   70




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling