Bo`yicha direktori o`rinbosari Xolmuxammedova Z

Mavzu : Sonlarni bir sanoq sistemasidan boshqasiga o‘zgartirish.
Reja:

1. 
   Sonlarni bir sanoq sistemasidan boshqasiga o‘zgartirish.
   
2. 
   Sonlarni bir sanoq sistemasidan boshqasiga o‘zgartirishda mashqlar bajarish.
   

Turli sanoq sistemasidagi sonlarni o‘n asosli sanoq sistemasiqa o‘tkazishni o‘rganish.O‘nlik sanoq sistemasidagi sonlarni boshqa sanoq sistemasiga o‘tkazishni o‘rganish.Ikkilik sanoq sistemasidagi sonlarni sakkizlik sanoq sistemasiga va aksincha ,sakkizlik sanoq sistemasidagi sonlarni ikkilik sanoq sistemasida triadalar yodamida o‘tkazish usullarini tushuntirish.Asosiy tushunchalar:
Sanoq sistemalar, Ikkilik sanoq sistemasi, sakkizlik sanoq sistemasi,o‘n oltilik sanoq sistemasi,triada,tetrada, Sonlarni bir sanoq sistemasidan sistemasiqan boshqa sanoq sistemasiga o‘tkazish.
Ikkili-sakkizli va ikkilik-o‘n oltili sanoq sistemalari. Komp’yuterlarda barcha ma’lumotlar ikkilik sanoq sistemasida ifodalanadi. Ammo, bu degani barcha sonli ma’lumotlar biz yuqorida keltirgan usulda ikkilik sanoq sistemasiga o‘tkazilishini anglatmaydi. Ikkili-sakkizli va ikkilik-o‘n oltili sanoq sistemalari qo‘llash natijasida 2 ga bo‘lish amallari sonini qisqartirishga erishish mumkin.
Ikkili-sakkizli sanoq sistemasida 0 dan 7 gacha bo‘lgan raqamlar uchta nol va birlar orqali ifodalanadi. To‘g’rirog’i, bu raqam ikkilik sanoq sistemasiga o‘tkaziladi va chap tomondan 0 larni qo‘shib, uchtagacha to‘ldiriladi. Bunda quyidagi jadvaldan foydalaniladi:
Sakkizli ikkili-sakkizli sakkizli ikkili-sakkizli
0 000 4 100
1 001 5 101

1. 
   010 6 110
   
2. 
   011 7 111
   

O‘nli sanoq sistemasida berilgan xar qanday son avval sakkizlik sanoq sistemasiga o‘tkaziladi. SHunday keyin natijaviy sondagi xar bir raqam
yuqoridagi jadval asosida ikkili-sakkizli sistemadagi raqamlar uchligi bilan almashtiriladi.
Misol-7. 123 sonini ikkili-sakkizli sanoq sistemasiga o‘tkazing.
Echish: Dastlab 123 sonini 8 lik sanoq sistemasiga o‘tkazamiz. . endi hosil qilingan ning xar bir raqamini yuqorida jadval yordamida almashtiramiz.
Demak, soni ikkli-sakkizli sanoq sistemasida 001 111 011 tarzida yoziladi.
Ikkili-o‘n oltili sanoq sistemasida 0 dan 15 gacha bo‘lgan sonlar to‘rtta nol va birlar orqali ifodalanadi. To‘g’rirog’i, bu raqam ikkilik sanoq sistemasiga o‘tkaziladi va chap tomondan 0 larni qo‘shib, to‘rttagacha to‘ldiriladi. Bunda quyidagi jadvaldan foydalaniladi:
o‘n oltili ikkili-o‘n oltili o‘n oltili ikkili-o‘n oltili
0 0000 8 1000
1 0001 9 1001
2 0010 A 1010
3 0011 B 1011

3. 
   0100 C 1100
   
4. 
   0101 D 1101
   
5. 
   0110 E 1110
   
6. 
   0111 F 1111
   

O‘nli sanoq sistemasida berilgan xar qanday son avval o‘n oltili sanoq sistemasiga o‘tkaziladi. SHunday keyin natijaviy sondagi xar bir raqam yuqoridagi jadval asosida ikkili-o‘n oltili sistemadagi raqamlar to‘rtligi bilan almashtiriladi.
Misol-8. sonini ikkili-o‘n oltili sanoq sistemasiga o‘tkazing.
Echish. Dastlab sonini o‘n oltili sanoq sistemasiga o‘tkazamiz. . SHundan keyin sonidagi raqamlarni mos ravishda ikkili-o‘n oltili sonlar jadvali yordamida almashtiramiz:
Sanoq sistemalarida arifmetik amallarni bajarish. Xuddi 10 li sanoq sistemasidagi sonlar ustida arifmetik amallarni bajarganimiz kabi, boshqa
sanoq sistemasidagi sonlar ustida ham arifmetik amallarni bajarish mumkin.Ikkili sanoq sistemasidagi sonlar ustida arifmetik amallarni bajarish uchun quyidagi jadvallardan foydalanish kerak:
Misol-1.4 Quyidagi yig’indilarni hisoblang:

1. 
   1001100,0012+10101010,1012
   

+ 1001100,001
10101010,101
11110110,110
1001100,0012+10101010,1012=11110110,1102

2. 
   354,728+23,128
   

+ 354,72
23,12

400,04
354,728+23,128=400,048
MUSTAHKAMLASH UCHUN SAVOLLAR.

1. 
   Qanday sanoq tizimlarini bilasiz?.
   
2. 
   Ikkilik sanoq tizimiga o’tish qoidalarini tushuntiring?
   
3. 
   Sanoq tizimi deb nimaga aytiladi?
   

6. 
   ilova
   

UYGA VAZIFA.

1. 
   O’tilgan mavzu bo’yicha konspektni to’ldirish.
   
1. 
   ilova
   

2. 
   O’tilgan mavzudagi ma’lumotlarni takrorlab tezkor savol-javobga tayyorlanib kelish.
   

2. 
   Nazorat savollariga tayyorlanish.