Bo‘z tuproqlar mintaqasi

Barglarning so‘rish kuchi bo‘yicha sug‘orish moddatlarini belgilash. O’simliklar bargining so„rish kuchi ularning sug’orish tartibi ko„rsatkichi hisoblanadi. Undan sugorish muddatlarini belgilashda foydalanish mumkin. O’simliklar suv bilan maromida ta’minlanganda so„rish kuchi kam bo’ladi, aksincha, tuproqda namlik etishmaganda u ko„tariladi. Tuproq namligidan tashqari so„rish kuchiga barglarning o„simlikdagi joyi (bir o„simlikdagi pastki va yuqorgi yarusdagi barglar turlicha so„rish kuchiga ega), transpiratsiyani tezlatuvchi yoki susaytiruvchi tashqi sharoit (bulut, shamol, havo namligi va h.k.) ta’sir qiladi.

So„rish kuchi atmosfyerada ifodalanadi. O„simlikning sug’orishga bo’lgan talabi so„rish kuchining gullashgacha 11-12 atmosfyeragacha, gullash-hosil tugishda 13-14 atm. gacha, pishishda 15-16 atm. gacha ko„tarilishi bilan belgilanadi. Sho’rlangan yerlarda so„rish kuchi qiymati taxminan 2 atm. ga yuqori bo„lishi kerak. Barglar so„rish kuchini aniqlash uchun uni qandning ma’lum so„rish kuchiga ega bo’lgan suvdagi yeritmasi bilan solishtiriladi. Bu, oqim usuli, deb nomlanib, uni aniqlash uchun yashik-shtativ, probirkalar, shisha naychalar, po„kak

teShu vchi 5-6 mm diametri burgu va yaxshi tozalangan shakar zarur. Dastlabki

69

yeritma 34,23 g rafinad qandi yoki shakar suvda (distillangan yoki oddiy qaynatilib

-5

loyqadan suzib tozalangan suv) yeritilib 100sm gacha hajmga etkaziladi. So„rish kuchi 22,4 atmosfyeraga teng bo’lgan dastlabki yeritmadan suv bilan suyultirilib, ishchi yeritma tayyorlanadi. (16.1-jadval).

16.1-jadval

So„rish kuchini aniklash uchun yeritma tayyorlash

G’o’zaning amal davri	.Hajm, sm^3		So„rish kuchi, atm.
	dastlabki yeritma	Suv
Gullashgacha	50	50	11,2
^-/-	55	45	12,3
Gullashda	60	40	13,4
^-/-	65	35	14,6
Pishishda	70	30	15,7
^-/-	75	20	16,8

So„rish kuchini aniqlanashdan avval ikkita quruq probirkagaga ishchi

-5

yeritmadan har bir variant uchun 5-6 sm ; muddati gullashgacha aniqlanayotgan bo’lsa, bir probirkaga osmatik bosimi 11,2 atm, ikkinchisiga-12,3 atmosfyerali

-5

yeritma, boshqa probirkaga Shu yeritmadan 0,5sm olinadi.

Probirkalar po„kaklar bilan zich qilib bekitiladi. Dalada G’o’zaninig o„sish nuqtasidan maromida rivojlangan pastki uchinchi bargdan po„kak teshadigan burg„ucha yordamida o’rta qismi tomirlari orasidan namuna (visechka) olinadi va

-5

1. 
   5sm yeritmali probirkaga 8-10 dona solinadi. Namuna har tupdan bittadan, soya tushmagan Shu variant uchun tipik bargdan olinadi. Namunalar solingan probirka pukagi qisqa muddatga namunalar solish uchun ochiladi va tezda mahkam bekitiladi.
   

20 minutdan keyin namuna solingan probirkadan shisha naycha orqali

-5

ozgina yeritma solinib, yeritmali katta probirkaga (5-5 sm bo„lgan) tomiziladi. Bunda suyuqlikdagi oqimcha kuzatiladi: u yuqoriga ko„tarilsa, barglar

(namunalarda) so„rish kuchi yeritma konsentratsiyasidan ko’proq. Uchinchi holatda oqimcha tomizilgan joyda qimirlamay qolsa, bu barglar so„rish kuchi va yeritma konsenratsiya bir xil ekanidan dalolat.

Misol. So„rish kuchini 20iyunda (gullashgacha ) aniqlash uchun 0,5 va 0,55 konsentratsiyali yeritmalar olinadi. Birinchi probirka (0,5)da oqimcha pastga, ikkinchisidan (0,55) yuqoriga ko‘tariladi. Demak, so„rish kuchi 11,2 atm. dan ko’proq va 12,3 atm. dan kamroq, ya’ni sug’orish kerak bo’ladi. Agar oqimcha birinchi probirkada yuqoriga ko„tarilsa, barglar etarlicha suvga ega va sug’orish talab etilmaydi, Chunki surish kuchi 11,2 atm. dan past.

Oqimcha aniqrok ko„rinish uchun namunalar solingan probirkaga siyoh kukunidan ozgina solinadi.

Namunalar soat 1-3 oralig‘ida, ochiq, bulutsiz kuni olinishi zarur.