Таёрлади: Эгамбердиев Кувончбек Режа: 1 Бозор тушинчаси ва уни вазифалари 2 Эркин бозор ва Эркин ракобатни Ёлга куйиш 3 Монопололашшган бозор 4 Бозорнинг иктисодиётини 3та асосий муомолари БОЗОР ИҚТИСОДИЁТИ — товарпул муносабатларига асосланган, турли мулкчиликка ҳамда иқтисодий эркинликка таянган ва рақобат воситасида бошқарилиб турувчи демократик иқтисодиёт Бозор тушунчаси - Бозорнинг асосий белгилари сотувчи ва харидорларнинг ўзаро келишуви, эквивалентлилик принсипи асосида айрибошлаш, сотувчиларнинг харажатлари қопланиб, фойда олиши ва пул тўловига қодир бўлган харидорларнинг талабини қондириш ва рақобатчиликдан иборатдир.
- Хар бир жисмониy шахс ёки корхона ўзи ишлаб чиқарган товар ёки хизмат турини сотади ва ўзига керакли бўлган юзлаб товар турларини сотиб олади
- Икки гуруҳга – сотувчи ва харидорларга бўлиниб, улар бозор муносабатларининг турли вазифаларини бажаради. Сотувчилар бозорга товар ва хизматларни таклиф этади, харидорлар эса уларга талаб билдиради. Бозор ўз субъектлари манфаатини бир-бирига боғлаб, уларни мувофиқлаштиради.
- Бозор иқтисодиётни тартибга солиб туриш вазифасини талаб, таклиф, рақобат ва баҳолар ёрдамида бажаради
Erkin bozor — narxlar biron bir tashqi omillar taʼsiriga bogʻliq boʻlmagan holda faqat talab va taklifga koʻra shakllanadigan bozor - Erkin bozor mexanizmlarini joriy qilish, sog‘lom raqobat va xususiy mulk daxlsizligini ta’minlash, tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlashni Konstitutsiyada mustahkamlash
- Эркин бозор механизмларини жорий қилиш, соғлом рақобат ва хусусий мулк дахлсизлигини таъминлаш орқали маҳаллий тадбиркорликни қўллаб-қувватлашдир. Тадбиркор қанча қўллаб-қувватланса, иқтисодиёт ривожланади. Бу эса, ўз навбатида қуйидаги натижаларни беради
Бозордаги Талаб ва Таклифни урни Sof monopollashgan bozor - Sof monopoliya - bu bitta sotuvchi va ko`p xaridorlar qatnashgan bozor, yoki o`rnini bosadigan tovar bo`lmagan tovarni sotadigan yagona sotuvchi bo`lgan bozor vaziyati, yoki tarmoqda yagona hukmron firma bo`lib, firmaning ishlab chiqarish va sotish chegarasi tarmoq chegarasiga teng bo`lgan bozor. Sof monopoliya va raqobatlashgan bozor bir-biriga teskari bozorlar hisoblanadi
Монопол бошка бозорга тасири - Монопол ҳокимият. Фирма монопол ҳокимиятга эга бўлади, қачонки у ўзининг сотадиган товари нархига таъсир қилолса, яъни ўзгартиролса. Фирма маҳсулотига бўлган талаб чизиғи рақобатлашган бозордагидай гаризонтал бўлмасдан, пастга ётиқ бўлиши кифоядир. Агар талаб чизиғи пастга ётиқ бўлса, фирма таклиф ҳажмини ошириб ёки камайтириб, маҳсулот нархини ўзгартириши мумкин. • Умумун олганда монополист нархни назорат қилишидан ютуққа эга бўлади. Монополистнинг таклифи рақобатлашган бозор таклифига кўра кам бўлади, товар нархи эса, рақобатлашган нархга нисбатан юқори бўлади (монопол нарх чекли харажатдан юқори)
Бозор иктисодиётини 3 та саволи мавжуд ва бу савол уз узи билан хам муомо яни - Бозор иктисодиётини 3 та саволи мавжуд ва бу савол уз узи билан хам муомо яни
- Нима ишлаб чикариш керак
- Кандай ишлаб чикариш керак
- Ким учун ишлаб чикариш керак
Ишлаб чикаришда устунлик - Товар ва хизматларни пул орқали олди-сотди қилиш жараёнида аyрим шахслар ёки корхоналар сарфланган меҳнат ва моддиy харажатларга нисбатан юқори даражада ортиқча фоyда олади, тез боyиyди, уларнинг аyримлари эса фоyда олиш у ёқда турсин, қилган сарф харажатларини ҳам қоплаy олмаy, катта зарар кўрадилар, синиб хонаваyрон бўладилар. 1997 yилда Республикамизда қишлоқ хўжалигида 662 та, бошқа соҳаларда 302 та корхона зарар кўриб, шундан 300 та қишлоқ хўжалиги корхоналари бу зарарни ўзининг мол-мулки ҳисобидан қоплаши мумкинлиги, қолган 332 таси эса ўз зарарини қоплаy олмаy хонаваyрон бўлишга маҳкум эканлиги, саноат ва бошқа соҳалардаги 302 та зарар кўрган корхоналардан 145 таси банкрот деб эълон қилинганлиги, 1999 yилда эса 898 та қишлоқ хўжалик корхоналари ширкатларга аyлантирилиб, уларнинг 12,3 фоизи, яъни 119 та ширкат хўжалиги yилни зарар билан якунлаганлиги,1 2000 yилда эса 139 та корхона ўз фаолиятидан 1385,0 млн. сўм зарар кўрганлиги2, бозорнинг ёппасига бахт-саодат келтирувчи афсонавиy жоy эмаслигини яна бир бор исботлаyди.
Кизикарли биз билмаган факт - Ўзбекистонда 92 та монопол корхона 104 та монополлашган товар бозорларида устунлик қилмоқда
- .2022 йил 9 апрелдаги фармон асосида хусусий секторни жалб қилиш ва эксклюзив ҳуқуқларни бекор қилиш орқали монополиядан чиқариладиган 14 та соҳа рўйхати тасдиқланди:
Do'stlaringiz bilan baham: |
