Bozor risklarini baholash usullari. Kredit to’lovlari. Valyuta riski va uning yuzaga kelish sabablari

Valyuta riski va uning yuzaga kelish sabablari

Valyuta riski xalqaro korxonalar va bank muassasalari tashkil etish hamda ularning faoliyatini diversifikatsiyalash bilan bog‘liq bo‘lib, valyuta kurslari tebranishlari natijasida moliyaviy yo‘qotishlar yuzaga kelish ehtimolini o‘zida aks ettiradi. Bunda valyuta kurslarining o‘zgarishi naqd pul oqimlarining doimiy ravishda mamlakatdan mamlakatga ko‘chishi, valyutaning ichki qiymati o‘zgarishi, spekulyatsiya kabi omillar ta’sirida sodir bo‘ladi.

1. Valyuta riskining iqtisodiy mohiyati, turlari va yuzaga kelish sabablari

Valyuta riski tashqi iqtisodiy faoliyat jarayonida ayirboshlash kurslarining o‘zgarishidan yoki boshqa turli valyuta operatsiyalarini amalga oshirilishida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan yo‘qotishlar valyuta kurslarining o‘zgarishi

Valyuta risklari yuzaga kelishining asosiy sababi

Valyuta riskini uch turga ajratish mumkin:

Operatsion valyuta riski
Translyatsion valyuta riski
Iqtisodiy valyuta riski
Valyuta riski
eksport
import

Tashqi iqtisodiy shartnoma ishtirokchilari uchun valyuta riski paydo bo‘lishining quyidagi shartlarini ajratib ko‘rsatish mumkin:

— ochiq valyuta pozitsiyasining mavjudligi
— shartnoma valyutasi sifatida xorijiy valyutadan foydalanish
— shartnomaning tuzilishi va u bo‘yicha hisob-kitob orasida vaqt uzilish davrining mavjudligi valyuta bozori ishtirokchisi (tijorat banklari, kompaniyalar) tomonidan chet el valyutasini oldi-sotdi operatsiyasini shuningdek, boshqa operatsiyalarni amalga oshirish natijasida chet el valyutasida ifodalangan talablarning yoki majburiyatlarning o‘zgarishiga olib keladigan valyuta bozori ishtirokchisining chet el valyutasidagi talablari yoki majburiyatlari o‘rtasidagi nisbatni ifodalovchi ko‘rsatkich.
Valyuta mavqei valyuta bozori ishtirokchisining chet el valyutasidagi talablari uning chet el valyutasidagi majburiyatlari summasiga mos (teng) bo‘lmagan holatdagi valyuta mavqei.
Valuta riski deganda, tashqi iqtisodiy faoliyat jarayonida ayirboshlash kurslari o‘zgarishidan yoki boshqa turli valuta operatsiyalari amalga oshirilishida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan yuqo‘tishlar (yoki daromad olish) tushuniladi. Valuta risklari yuzaga kelishining asosiy sababi - valuta kurslari o‘zgarishi hisoblanadi. Bunday o‘zgarishlar hamma shaxslarga: ishbilarmon firmalar va davlat tuzilmalariga ham ta’sir ko‘rsatadi. Ko‘pgina hollarda, ularning faoliyati eksport-import operatsiyalari bilan bog‘liq va shu sababli, kreditorlar va qarz oluvchilar, investorlar va chayqovchilar, xo‘jalik subyektlari o‘z bizneslarini milliy valutaga nisbatan xorijiy valutalarda amalga oshirishni ma’qul ko‘radilar