Бозордаги монополистик фаолиятни чеклаш ва рақобатни ривожлантириш самарадорлиги

бозорнинг ҳар бир тўлақон таҳлили бозорга кириш ва бозордан чиқишга
тўсқинлик қилувчи тўсиқларнинг батафсил таърифини ўз ичига олиши 
керак. 
6 боқич: Олинган маълумотлар йиғиндиси ва улар бўйича хулосалар 
Товар бозорларининг таҳлилини ушбу босқичи олинган маълумотларни
бирлаштириш ва улар бўйича хулоса беришни назарда тутади. Қуйида товар 
бозорларининг таҳлили натижалари бўйича тузилган маълумотномани 
намунавий мазмуни келтирилган*:
Тегишли товар бозорини аниқлаш: 
Товар бозори (бозорни товар чегараси) ва уни асослаш.
Агарда бозорнинг товар чегараларини аниқлаш учун маълум чоралар 
кўрилган бўлса (сўровлар, нархни унчалик катта бўлмаган, лекин аҳамиятли 
ошишига тест ўтказиш), уларни таърифлаш ва натижаларини кўрсатиш. 
Товар бозорининг жуғрофик чегаралари ва уларни асослаш. Агарда 
бозорнинг товар чегараларини аниқлаш учун маълум чоралар кўрилган бўлса 
(сўровлар, нархни унчалик катта бўлмаган, лекин аҳамиятли ошишига тест 
ўтказиш), уларни таърифлаш ва натижаларини кўрсатиш. 
Бозор субъектлари: 
Ушбу товар бозоридаги хўжалик юритувчи субъектларнинг сони ва 
уларнинг таҳлил қилиш мақсадлари учун фойдали бўлган асосий тавсифлари. 

---

70 
Товар бозорининг тузилмаси ва бозор улуши: 
Товар бозори субъектларининг номи ва бозор улушлари (жадвал шаклида). 
Бозорни аҳамиятга эга бўлган субъектларини номи, бозор улуши ва тавсифи 
(масалан,35% ортиқ бозор улушига эга бўлганлар). 
Устун мавқега эга бўлган (агарда мавжуд бўлса) корхоананинг номи, бозор 
улуши ва корхона тавсифи. 
CRn индекси ва бозорнинг тузилмаси ва тури бўйича хулоса. 
HHI индекси ва бозорнинг тузилмаси ва тури бўйича хулоса. 
Товар бозорининг сифат тавсифлари: 
Бозорга кириш ва бозордан чиқишга тўсқинлик қилувчи барча тўсиқларга 
таъриф бериш. Мавжуд тўсиқларни бартараф қилиш даражасига баҳо берилади 
Потенциал рақобатчиларни бозорга кириши учун белгиланган вақтда бажариш, 
эҳтимоллик, етарли даража каби мезонлардан фойдаланиш керак. 
Агарда қулай шароит бўлса ушбу товар бозорида рақобатлашишга тайёр 
бўлган, масалан ўрганилаётган товарни нарх ошганда хўжалик юритувчи 
субъектнинг (потенциал рақобатлашувчи) номи ва таърифи. 
Бозор тузилмаси динамикаси таърифи, бозорнинг аҳамиятга эга бўлган 
субъектларини бозор улуши қай даражада барқарорлиги. 
Рақобатнинг тавсифи: нарх, реклама, сифат, қўшимча хизматлар бўйича, 
сотиш шакли бўйича ва ҳ.к. 
Товар бозорининг ривожланиш тенденцияси ва истиқболири аниқланади.
Наманган вилоятида товарлар бозорларининг ҳолати, устунлик мавқеини 
аниқлаш, устун мавқени эгаллаган хўжалик субъектларини рақобатни 
чеклайдиган ва бошқа хўжалик юритувчи субъектлар манфаатларини 
чеклайдиган ҳаракатларини олдини олиш мақсадида “ХМЧРР” ыщмитасининг 
вилотя бошкармаси томонидан товар ва молия бозорларида ўрганишлар 
утказиш буйича 2008-2012 йиллар давомида жаъми 438 та товар (хизмат) 
бозорлари ўрганилди (2.3.1-жадвал). 

---

71 
2.3.1-жадвал
Рақобат мухитини ривожлантириш ва ноҳалол рақобатга йўл қўймаслик 
бўлими томонидан Наманган вилоятда ўрагнилган товар (хизмат) бозорлари 
тўғрисида