Бозордаги монополистик фаолиятни чеклаш ва рақобатни ривожлантириш самарадорлиги

МАЪЛУМОТ 
Йиллар 
Реестрга киритилганлар 
сони 
Реестрдан чиқарилганлар 
сони 
2008 йил 
2 
2009 йил 
1 
2 
2010 йил 
2 
2011 йил 
5 
4 
2012 йил 
1 
7 
Жами
7 
17 
Манба: ХМЧРР бошқармаси маълумоти. 
Агар монополист корхоналарни сохалари бўйича тахлил қилганимизда 
вилоятда амалга оширилган хизматлар бозорини ривожланишига бошқарманинг 
хиссаси юқорилигини кўрамиз. 2011 йилда монопол мавқейга эга бўлган хизмат 
кўрсатиш корхоналариннг 8 тага, хизмат турлари эса 10 тага қисқартиришга 
эришилган (2.3.5-жадвал). 

---

73 
2.3.5-жадвал 
Наманган вилоятидаги монополист корхоналар ва уларнинг сохалари 
тўғрисида 
МАЪЛУМОТ 
№ Корхоналар 
ва тармоқлар 
номи
Корхоналар сони
Йўналишлар сони
2011 й 
2012 й 
Фарқи 
2011 й 
2012 й 
Фарқи 
1 
Бўғдой ва 
нон 
махсулотлари 
1 
1 
1 
1 
2 
Савдо
1 
2 
1 
1 
1 
3 
Қурилиш 
материаллари 
1 
1 
1 
1 
4 
Хизматлар
24 
16 
-8 
26 
16 
-10 
5 
Бошқа 
тармоқлар 
1 
1 
2 
3 
1 
ЖАМИ 
28 
21 
-7 
31 
22 
-9 
Манба: ХМЧРР бошқармаси маълумоти

---

74 
III БОБ. 
Наманган вилоятида истеъмол товарлари бозорида 
рақобатни ривожлантириш йўналишлари. 
3.1 
Корхоналар рақобатбордошлиги кўрсаткичлари таҳлили ва 
уларни янада ошириш йўллари 
Маркетинг рақобатни, бозор субъктлари (жисмоний ва юридик 
шахслар)нинг бир хил мақсадга эришиш учун тадбиркорлик фаолияти 
жараёнидаги беллашуви-мусабақалашуви деб изоҳлайди. Маркетингда бундай 
мақсад, истеъмолчи-харидорлар эътиборини кўпроқ эгаллаш хисобига фойдани 
кўпайтиришдан иборат. Рақобат курашини мохияти рақибларга қарши 
курашиш эмас, аксинча уларнинг товарини сотиб олаётган ва хизматидан 
файдаланаётган истеъмолчиларни фикри-ҳаёлини эгаллаш орқали ўзига 
қаратиб олиш. Аммо бунинг учун бозордаги рақиблар товарлари ва 
хизматларидан юқорироқ сифатга хамда маркетинг воситасига эга бўлиш талаб 
этилади. Шунинг учун фирма, ўзи фаолият кўрсатаётган бозордаги 
рақибларининг товар(хизмат)лари ва маркетинг воситаларини узлуксиз кузатиб 
тахлил қилиб боришлари (3.1.1-жадвал) шарт.
12
Жадвал 3.1.1
Бозорни таҳлил қилиш кўрсаткичлари 
№ 
Кўрсаткичлар 
Тавсифи 
1. 
Миқдорий 
Бозор хажми (сотиладиган товарлар-хизматлар), 
сотиш динамикаси, фирмалар улуши, бозор имкониятлари ва 
бошқалар 
2. 
Сифат
Эхтиёжлар таркиби, сотиб олишга ундовчи белгилар, 
уларнинг динамикаси, сотиб олиш жараёни, эхтиёжларнинг 
мутадиллаши, ахборотлашиш. 
3. 
Рақобат муҳити 
Рақобатчи фирмаларни сотиш ҳажми, маркетинг 
стратегиялари, молиявий қўллаб-қувватлаш имкониятлари. 
4. 
Харидорлар таркиби 
Харидорлар сони, уларнинг турлари, динамикаси, 
регионлар бўйича хусусиятлари. 
5. 
Соха таркиби
Ўхшаш товарларни таклиф этаётган сотувчилар сони, 
уларнинг турлари, ишлаб чиқариши даражаси, қувватларини 
ишлаши, рақобатдаги имкониятлари.
6. 
Товар тақсимоти 
Географик тузилиши, катта ахоли яшаш жайларидан 
узоқлиги, сотиш тармоқлари, транспортдан фойдаланиш. 
12
А.Солиев Маркетинг, Т:,2008 й

---

75 
Бозорларда рақобат мухитига ташрис қўйиш жараёни қуйидаги 
босқичларни ўз ичига олади : 
- 
Мақсадли ва янги бозорларда фаолият кўрсатаётган фирмалар 
рўйхатини аниқлаб олиш; 
-