Bàrchà mîddàlàr ko‘p sînli bo‘linmàs zàrràlàrdàn àtîm

Gràvitàtsiîn tà’sirlàshuv. Bu bàrchà elåmåntàr zàrràlàrgà õîs

bo‘lgàn  õususiyat,  ya’ni  ulàr  bir-birlàrini  tîrtishàdi.  U  kuchli

tà’sirdàn  10

39

  màrtà  kuchsiz.  Shuning  uchun  hàm  mikrîdunyo

jàràyonlàridàgi tà’siri e’tibîrgà îlinmàydi. Gràvitàtsiîn màydîn

îrqàli, gràvitîn dåb ataluvchi ekzîtik zàrràlàr vîsitàsidà àmàlgà

îshirilàdi.

«Buyuk birlàshuv» nàzàriyasi. Yuqîridà tà’kidlàngànidek, hàr

bir  tà’sirlàshuvning  o‘z  qînunlàri  màvjud.  Àmmî  îlimlàrning

fikrichà, bu tà’sirlàshuvlàrning bàrchàsi yagînà qînungà bo‘ysu-

nishi  và  sîddà  qilib  tushuntirilishi  zàrur.  Bîshqàchà  àytgàndà,

hàr to‘rtàlà tà’sirlàshuvning hàm shundày birlàshuvi ro‘y bårishi

kåràkki,  biz  yuqîridà  ko‘rgàn  tà’sirlàshuvlàr,  bu  yangi  tà’sirlà-

shuvning mà’lum shàroitlàrdà namîyon bo‘làdigàn õususiy hîligà

àylànmîg‘i  lîzim.  Dåmàk,  yangi  tîpilgàn  nàzàriya  màvjud

nàzàriyalàrning  umumlàshmasi  bo‘lishi  nàzàrdà  tutilmîqdà.

Bundàn tàshqàri, yangi nàzàriya màvjud nàzàriyalàrning hîzirgàchà

nîmà’lum bo‘lib kålgàn bà’zi qirràlàrini àniqlàshgà imkîn båràdi,

dåb  umid  qilinmîqdà.  Àmmî  bu  yo‘ldàgi  ko‘plàb  urinishlàr

hànuzgàchà kutilgàn nàtijàni bårmàdi. Hîzirchà elåktrîmàgnit và

kuchsiz tà’sirlàshuvlàrniginà yagînà elåktr kuchisiz tà’sirlàshuvgà

birlàshtirishning ilîji tîpildi, õîlîs. Êun tàrtibidà kuchli, elåktrî-

màgnit  và  kuchsiz  tà’sirlàrni  birlàshtiruvchi  «Buyuk  birlàshuv»

nàzàriyasi  turibdi.  Hàr  to‘rtàlà  tà’sirlàshuvlàrni  hàm  o‘z  ichigà

îluvchi «supårbirlàshuv» nàzàriyasi hàm o‘rgànilmîqdà.

Õuddi shuningdåk, elåmåntàr zàrràlàrni hàm mà’lum qînu-

niyatlàr  àsîsidà  jàdvàlgà  jîylàshtirish,  ya’ni  klàssifikàtsiyalàsh

fiziklàrning àzàliy îrzusidir. Shu màqsàddà ulàrni to‘rt guruhgà

bo‘lishgà kålishilgàn (5- jàdvàlgà qàràng).