Báseki hám onıń túrleri. Básekiniń áhmiyeti, ekonmikalıq tiykarları hám túrleri

3. İs haqını belgilewde kásiplik birlespeleriniń roli.
Házirgi pán texnika keleshegi jetiskenliklerin islep shıǵarıwǵa engiziw templerin tezleskenli nátiyjeside qániygelerdiń miynet etiw hám jasaw sharayatları ózgerip barmaqta. Bunday sharayatda tiykarǵı másele jumısshı hám qániygelerdiń miynet etiw sharayatların jeńillestiriw, miynet iskerliklerin jánede xoshametlewden ibarat. Ol málim sotsial ortalıqta júzege kelip miyneti ushın tólenetuǵın barlıq tólemlerdi hám ortalıq sharayatların óz ishine aladı hám sotsial nızamlarda sáwlelenedi. Bul nızamlarǵa tiykarlanǵan halda mámleket kásiplik birlespeleri hám miynet jámáátleri miynet qatnasıqların jetilistirip beredi.
Biz bilem kárxananıń kárxananıń tiykarǵı maqseti kóbirek payda alıw bolıp, is xaqı bolsa óndiris qárejetleri quramına kiredi. Óndiris protsessindn jumısqa jallawshılar hám jallanıp islewshiler ortasında kelispewshilikler tartıslar kelip shıǵadı. Bul kelispewshiliklerdi bolsa belgili bir dáwirge kelisiwler tiykarında jámáát kelisimlerine qol qoyıw arqalı sheshiw múmkin. Jumısqa jallawshılar hám qániygeler ortasındaǵı miynet sotsial, ekonomikalıq hám kásiplik qatnasıqların tártipke salıwshı xuquqıy hújjet jámáát kelisimi deyiledi. Kelisimde eki tárep yaǵnıy kárxana basqarması hám qániygeleriniń ó-ara minnetlemeleri, is xaqı stavkası normasınan artıqsha orınlanǵan isler ushın stavka, dem alıw kúnleri hám dem alıslar, pentsiya fondları hám den - sawlıqtı saqlawǵa ajratpalar sáwlelendiriledi.
Tariyxtan belgili jumısshılardıń óz xuquqların, sonıń menen birge, miynetlerin tuwrı bahalaw ushın gúresiwi kásiplik birlespeleriniń júzege keliwine sebepshi bolǵan. Kásiplik birlespeleri jumısshılarınıń assotsiatsiyaları bolıp olar óziniń aǵzalarınıń máplerin sáwlelendiriw ushın dúziledi. Kásiplik birlespelerdiń tiykarǵ wazıypası jumıssızlıqtı sotsial kepillikkealıw (qorǵaw) islewshilerdiń miynet sharayatların jaqsılaw haqı muǵdarın asırıw, miynet qáwipsizligin támiyinlewden ibarat. Bunday maqsetke bolsa hár túrli jollar menen erisiw múmkin.