Budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobini tashkil etishning xususiyatlari

1.2. Budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobini tashkil qilishning uslubiy asoslari
Ma’lumki, buxgalteriya hisobi bu yaxlit va uzluksiz holda hisobga olish yo‘li bilan buxgalteriya hisobi obyektlarining holati va ulaming harakati to‘g*fisidagi ma’lumotlami yig‘ish, ro‘yxatga olish va umumlashtirish, shuningdek, ular asosida moliyaviy va boshqa hisobotlami tuzish tizimini o‘zida aks ettiradi.
1996-yil 30-avgustda qabul qilingan 0‘zbekiston Respubli- kasining “Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi qonuniga muvofiq davlat hokimiyati va boshqamv organlari, 0‘zbekiston Respubli- kasida ro‘yxatga olingan yuridik shaxslar, ulaming 0‘zbekiston Respublikasi hududida hamda undan tashqarida joylashgan sho‘ba korxonalari, filiallari, vakolatxonalari va boshqa tarkibiy bo‘linmalari buxgalteriya hisobining subyektlari bo‘lsa, asosiy va joriy aktivlar, majburiyatlar, xususiy kapital, zaxiralar, daromadlar va xarajatlar, foyda, zararlar hamda ulaming harakati bilan bog‘liq xo‘jalik operatsiyalari buxgalteriya hisobining obyektlaridir.
Budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi esa, umumiy holda buxgalteriya hisobini, shuningdek,budjet jarayonini bir qismini tashkil qilib, foydalanuvchilami davlat budjetining ijrosi to‘g‘risidagi zaruriy moliyaviy axborotlar bilan ta’minlaydi.
Amaldagi buxgalteriya hisobi bo‘yicha qonunchilikka muvofiq 0‘zbekiston Respublikasi davlat budjetida turadigan tashkilotlaming buxgalteriya hisobi va hisobotlarini tartibga solish 0‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan amalga oshiriladi. Bunda, 0‘zbekiston Respublikasining vazirlik va idoralari zarur hollarda, 0‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishgan holda, o‘z tizimidagi tashkilotlarda faoliyat xususiyatlaridan kelib chiqqan holda buxgalteriya hisobi va hisobotlarining umumiy qoidalarini qo‘llash tartibi to‘g‘risida belgilangan tartibda me’yoriy hujjatlar chiqarishlari mumkin.
Budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobini yuritish va moliyaviy hisobotlami tuzish “Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi 0‘zbekiston Respublikasining qonuni va boshqa bir qator qonunlar, 0‘zbekiston Respublikasi Hukumati hamda Moliya vazirligining bir qancha me’yoriy-huquqiy hujjatlariga muvofiq olib boriladi.
Buxgalteriya hisobi va hisobotini tartibga solish, buxgalteriya hisobi standartlarini ishlab ehiqish va tasdiqlash О ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi zimmasiga yuklanadi.
Buxgalteriya hisobini yuritish qoidalari buxgalteriya hisobi standartlari bilan, shit jumladan, kichik va xususiy tadbirkorlik sub 'yektlari uchun soddalashtirilgan buxgalteriya hisobini yuritish \ standard bilan belgilanadi.
Banklarning buxgalteriya hisobi va hisobotini tartibga solish Markaziy bank tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.
'‘Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi qonun, 5-modda
Umumiy holda budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobini tashkil qilishning uslubiy asoslari bo‘lmish qonunchilik tizimini quyidagi ko‘rinishda keltirishimiz mumkin (1.2.1-rasm):
1.2.1-rasm. Budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobini tashkil qilishning uslubiy asoslari bo 'yichaqonunchilik tizimi
1996-yilda xalqaro talablarga to‘la mos ravishda qabul qilingan, budjet ijrosining hisobi borasida ham asosiy tayanch qonunchilik bazasi hisoblanuvchi 0‘zbekiston Respublikasining “Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi qonuni budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobini tashkil qilish borasida ham asosiy me’yorlami belgilab beradi. Jumladan, buxgalteriya hisobining asosiy maqsadi va vazifalari, uning subyektlari va obyektlari, 0‘zbekiston Respublikasi «Moliya vazirligining buxgalteriya hisobini tartibga solish borasidagi vakolatlari va boshqa bir qator asosiy qonunchilik talablari o‘matilgan.
Respublika hiuljetidan moliyalashtiriladigan budjet mablag’lari oluvchilar budjeldan ajmtiladigan mablag 'lardan hisobot davrida foydalanganlik to'g'risidagi hisobotlami О'zhekiston Respublikasi Moliya vazirtigiga shu vazirlik helgilagan muddatlarda uiqdim etadi.
Qomqalpog ‘iston Respublikasi budjetidan hamda mahalliy budjetlardan moliyalashtiriladigan budjet mablag jafi oluvchilar budjeldan ajratiladigan ■- mablag'lardan hisobot davrida foydalanganlik to’g'risidagi hisobotlami tegishli moliya organlariga О ’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi helgilagan muddatlarda taqdim etadi,
“Budjet tizimi tofg‘risida”gi qonun, 39-modda
Shuningdek, 2000-yil 14-dekabrda qabul qilingan OVbekiston Respublikasining “Budjet tizimi to‘g‘risida”gi hamda 2004-yil 26 avgustda qabul qilingan “Davlat budjetining g‘azna ijrosi to‘g‘risida”gi qonunlari ham budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobini tashkil qilish, buxgalteriya hisobini tashkil qilish jarayonini tartibga soluvchi me’yoriy hujjatlaming bir bo'g‘ini hisoblanadi.
Davlat budjfti g'azna ijrosining buxgalteriya hisobi G ‘aznachilik tomonidan, shuningdek davlat soliq va bojxona xizmati organ lari, budjet tashkilotlari hamda davlat maqsadli jamg'armalarini taqsimlovchi organlar tomonidan Davlat budjeti g'azna ijrosining buxgalteriya hisobi hisobvamqlarining yagona rejasi va budjet tasnifi asosida tashkil etiladi hamda amalga oshiriladi,
Davlat budjeti g'azna ijrosining buxgalteriya hisobi hisobvamqlarining yagona rejasi O'zbekiston Respuhlikasi Moliya vazirligi tomonidan ishiab chiqiladi va tasdiqlanadi.
“Davlat budjetining g‘azna ijrosi to‘g‘risida”gi qonun, IS-modda
2. Belgilansinki. 2004-yildan boshlab Davlat budjetidan mablag' bilan la ‘minlanadigun vazirliklar va idoralarning budjetdan tashqari jamg'armalari daromadlari va xarajatlari sme talar ini ro'yxatdan о ‘tkazish О 'zbekiston Respuhlikasi Moliya vazirligi tomonidan, budjet mablag'lari uehun belgilangan tarlibda va muddatlarda amalga oshiriladi.
О ‘zbekiston Respuhlikasi Moliya vazirligi budjetdan tashqari jarng ’armalar daromadlari va xarajatlari smetalarini ro 'yxaulan о 'tkazishda ho rsatih о ‘tilgan mablag'laming birinchi navhatda:
moddiy-texnik bazani yanada mustahkamlashga;
ijlimoiy rivojlantirish tadbirlariga va xodimlarni moddiy rag'batlantirishga; kommunal foydalanish xardjatlanni qoplashga yo 'naltirilishini nazarda tutsin.
3. Davlat budjetidan mablag1 bilan ta 'minlanadigun vazirliklar va idoralar 2004-yildan boshlab har chorakda О'zbekiston Respuhlikasi Moliya vazirligiga budjetdan tashqari jamg'armalarga matilag'lar tushishi va ulardan foydalanilishi to'g'risida budjet mablag'lari uehun belgilangan shakl bo‘yicha va muddatlarda hisobotlar taqdim etsinlar.
O'zbekiston Respuhlikasi Vazirlar Makkamasining 200i-yil 19-noyabrdagi 520-son " Vazirliklar va idoralarning budjetdan tashqari jamg'armalariga mahlag'lar ajralish va ulardan foydalanishni tartibga sotish chora-tadbiriari to‘g‘risida”gi qarori
Shuningdek, 0‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 5-fevraldagi “Mahsulot (ishlar, xizmatlarjni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi hamda moliyaviy natijalami shakllantirish tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi 54-son qarori budjet tashkilotlarining budjetdan tashqari daromadlari va xarajatlarini bnxgalteriya hisobida aks ettirish uslubiyotini ta’minlab beradi.
Yuqoridagilardan tashqari O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan bu borada bir qancha me’yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilingan bo‘lib, mazkur hujjatlar budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobini tashkil qilishni bevosita tartibga soluvchi asosiy qonunchilik bazasi hisoblanadi.
Ushbu me’yoriy hujjatlardan asosiylarini tizimlashtirilgan shaklda quyidagicha keltirish mumkin (1.2.1-jadval).
1.3 Budjet tashkiloti bosh hisobchisining huquqlari, majburiyatlari va javobgarligi
0‘zbekiston Respublikasining “Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi qonuniga hamda Budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi to‘g‘risidagi Yo‘riqnomaga (Adliya vazirligida 2010-yil 22- dekabrda 2169-son bilan ro‘yxatga olingan) muvofiq budjet tashkilotining bosh hisobchisi, hisobchilari, buxgalteriya xizmatining rah bar lari mazkur tashkilot rahbari tomonidan qonunchilikka muvofiq lavozimiga tayinlanadi va lavozimidan ozod qilinadi.
Agarda tegishli qonun hujjatlarida boshqacha tartib nazarda tutilmagan bo‘lsa, tashkilotlaming bosh hisobchilari o‘zlarining tizimidagi tashkilotlarda buxgalteriya hisobini yuritilishini va moliyaviy hisobotlami to‘g‘ri tuzilishini muntazam nazorat qilib turishlari lozim.