Bugun insoniyat oʻz taraqqiyot yoʻlining tub burilish davrini boshidan kechirmoqda, xalqaro

---

3 
Kirish 
 
“
Bugun insoniyat oʻz taraqqiyot yoʻlining tub 
burilish davrini boshidan kechirmoqda, xalqaro 
munosabatlarning tabiati keskin oʻzgarmoqda. 
Tinchlik, xavfsizlik va barqaror taraqqiyotga 
transmilliy tahdidlar tobora kuchaymoqda, iqlim 
jadal oʻzgarmoqda, ommaviy migratsiya oqimlari 
koʻpaymoqda, 
anʻanaviy 
qadriyatlar 
zavol 
topmoqda. Ishonchim komilki, bunday murakkab 
sharoitda Birlashgan Millatlar Tashkiloti va uning 
ixtisoslashgan tuzilmalarining dunyo miqyosidagi 
ahamiyati va oʻrni tobora ortib bormoqda. Jahon 
taqdiri bilan bogʻliq ushbu muhim jarayonlarda 
aynan Birlashgan Millatlar Tashkiloti oʻzining 
yetakchilik rolini yangi mazmun va sifat bilan 
davom ettirishi zarur
.
1
 ” 
SH.M.MIRZIYOEV 
Bugungi kunda dunyo boʻyicha tabiatga boʻlgan tabiiy va antropogen 
ta’sirlarning ortib borish tendensiyasi kuzatilmoqda, natijada biosferaning ekologik 
holatining oʻzgarishi va iqlim oʻzgarishi vujudga kelmoqda Iqlim oʻzgarishi, uning 
barqaror emasligi nafaqat olimlar nigohida, balki butun dunyo jamoatchiligi koʻz 
oʻngida yorqin aks etmoqda. Ob-havoning keskin oʻzgarishi natijasida yuz 
berayotgan toʻfonlar, suv toshqinlari, sunamilar bir tomondan qurgʻoqchilik, 
jazirama issiqlar, muzliklarning jadal erishlari ikkinchi tomondan anomal, ya’ni 
noodatiy koʻrinishga ega boʻlmoqda. 
Shu sohaning mutaxassisi boʻlmagan kishilarga bunday iqlim oʻzgarishlarini 
idrok etish va tushunish oson emas, albatta. Tabiiy ofatlar keskin oʻzgarishlar 
boʻlmagan kishilik jamityai davrlarida ham ozmi-koʻpmi ularni tashvishga solib 
turgan. Nima uchun aynan keyingi 20-30 yil mobaynida yuz berayotgan iqlim 
isishi odamlarni havotirga solib qoʻydi. Tabiiy ofatlar, iqlimning isib ketishi 
toʻgʻrisidagi turli mish-mishlar qanday yuzaga kelmoqda. Global miqyosda sodir 
1
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nyu-Yorkdagi bosh qarorgohida 2021-yil 21-sentyabr kuni BMT Bosh Assambleyasining 76-sessiyasi 
doirasidagi maʻruzasidan

---

4 
boʻlayotgan iqlim oʻzgarishlar navbatdagi “muz davri” boshlanmoqda, yoinki 
uning aksi sodir boʻlmoqda degan gaplar qanchalik toʻgʻri? Savollar koʻp, ammo 
javoblar inson ongi va tafakkuridan tashqarida joylashgan boʻlsa? Agarda Internet 
saytlari, 
roʻznomalarda 
tinimsiz 
bosilayotgan 
maqolalar, 
teleekranlarda 
aytilayotgan gaplar, radioeshittirishlarni tinglasangiz, unda butunlay boshqa 
manzara koʻz oʻngingimizda gavdalanadi. Goʻyoki butunlay tinch va halovatli 
davrda yashayotgandek. Planetamizning turli mintaqalarida sodir boʻlayotgan 
halokatlarning bizlarga daxli yoʻqdek koʻrinadi.
Iqlim va uning oʻzgarishiga oid turli koʻrinish va shakldagi ma’lumotlarni 
sodda va ravon tilda, ortiqcha shov-shuvlarsiz, keskin siyosiy va iqtisodiy 
mulohazalarsiz oʻquvchiga tushintirib berish orqali yoshlarning ekologik ong va 
madaniyatini shakllantirish. Darslikda iqlim va ob-havo tushunchasi, uning 
oʻzgarish mexanizmi, obʻektiv va subʻektiv sabablari va oqibatlari hamda global, 
mintaqaviy va milliy hududiy muammolar doirasidagi xalqaro hamkorlik 
toʻgʻrisida soʻz yuritiladi. Bundan tashqari, hozirgi havotirli damlarda oʻquvchilar 
oʻzlarini qanday tutishlari va qay tarzda harakat qilishlari kerakligi tushuntiriladi. 
Asosiysi, har bir inson, u kim boʻlishi va qanday ijtimoiy mavqega ega boʻlishidan 
qatʻiy nazar, iqlim hodisalarini toʻgʻri anglashi, ongli ravishda toʻgʻri qaror 
chiqarishi orqali atrof muhitni asrash, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va 
buzilgan tabiat majmularini qayta tiklashga yoʻnaltirilgan kundalik faoliyatiga 
koʻmaklashadi.  
Keling, bir oʻylab koʻraylik, kundalik hayotimiz qanday kechadi? Biz 
uygʻongach, chiroqni yoqamiz. Soʻngra yuvinish uchun suvni, nonushta tayyorlash 
uchun gazni yoqamiz. Kiyimimizni dazmollash uchun dazmoldan, soch quritish 
uchun fen yoqib turmagimizni toʻgʻrilaymiz, televizorni yoqib soʻnggi 
yangiliklardan boxabar boʻlamiz, shuningdek, bugungi turmush tarzimizni shu kabi 
texnik asboblarsiz mutlaqo tasavvur boʻlmaydigan yana boshqa koʻplab 
anjomlardan foydalanamiz. Keyin esa har tong oʻqishga shoshamiz, koʻzlagan 
manzilimizga albatta biror transport vositasida, deylik, avtobus, tramvay, 
trolleybus, metroda borishga toʻgʻri keladi. Bizga oʻxshagan minglab yoʻlovchilar 

---

5 
transport vositalaridan foydalanishadi. Oʻqishdan qaytgach esa yana televizor 
murvatini buraymiz, kompyuterda ishlaymiz va yana boshqa koʻplab elektr 
asboblarini ishga solamiz. Biz to uyquga ketguncha elektr bilan ishlaydigan 
vositalar ishlab turadi. Xullas, hayotimizni elektr energiyasisiz tasavvur qilib 
boʻlmaydi. 
Xonadonimizga 
elektr 
energiyasi 
turli 
koʻrinishdagi 
elektr 
stansiyalaridan keladi va uni ishlab chiqarish uchun koʻmir, neft va gaz yoqiladi. 
Energiyani tejab ishlatish oʻz vaqtida mazkur qazilma boyliklarni ham tejashda 
qoʻl keladi. Bundan tashqari, elektr energiyasidan foydalanish samaradorligini 
oshirish - bu elektr tarmoqlari uchun toʻlanadigan toʻlovlarni ham kamaytiradi. 
Axir, bejizga elektr energiyasiga toʻlovlar kundan-kunga oshib bormayapti, chunki 
energiya hosil qilish uchun yoqiladigan yonilgʻilar hajmining ortishi bunga sabab 
boʻladi.
Bizning yashab qolishimiz Yer sayyorasining bir-birimiz va tabiat bilan 
oʻzaro uzviy aloqa bogʻlashimizga bogʻliq. Bizning zimmamizga tabiatni, 
oʻsimliklar, hayvonot olamini saqlab qolish va kelajak uchun asrashdek 
masʻuliyatli vazifa yuklangan. Biz energiyasiz yashashishimiz mumkin. Kelajak 
taraqqiyotimiz atrof-muhitga va iqlim oʻzgarishiga mutlaqo zarar yekazmaydigan 
energiya manbalarini ishlab chiqarishga ham bogʻliqligini unutmang. Biz duch 
kelgan muammo gʻoyat ulkan, ammo unga yechim topish uchun biz avvalo, 
tejamkorlikka, masʻuliyat hissini tuyishga yoʻnaltirilgan boʻlishi kerak. Biz eng 
oddiy narsalarga: masalan, oʻz ixtiyorimizdagi energiyani tejab ishlatishga, 
energiyaning atrof-muhitga bezarar va samarali turlarini qoʻllashga harakat 
qilishimiz kerak.