Bugungi kunda ta'limni rivojlantirish tizimida maktab o’quvchilarining shaxsiy rivojlanishini va tarbiyalash bilan bog'liq jiddiy o'zgarishlar amalga oshirilmoqda
Boshlang'ich sinf o'quvchilarini o'zini o'zi baholashni rivojlantirishning psixologik-pedagogik xususiyatlari
Download 30.57 Kb.
|
Maktab oʻquvchilarida oʻzini oʻzi baholash dinamikasi
1.2. Boshlang'ich sinf o'quvchilarini o'zini o'zi baholashni rivojlantirishning psixologik-pedagogik xususiyatlari
Hozirgi vaqtda ushbu ta'lim tizimida boshlang'ich maktab yoshi bolaning 7 yoshdan 10 yoshgacha bo'lgan davrini qamrab oladi. Bu davrning asosiy xususiyati shundaki, yetti yoshda maktabgacha yoshdagi bola eng kichigiga aylanadi. Ushbu bosqichni o'tish davri deb atash mumkin, chunki bola maktabgacha yoshdagi davrning xususiyatlarini va maktab hayotining hayot tartibi xususiyatlarini birlashtiradi. Bunday xislatlar uning ongi va xulq-atvorida murakkab va ancha ziddiyatli birikmalar shaklida kechadi. Shaxs psixikasining ko'plab fazilatlarining asosi aynan 7-10 yoshda shakllanadi va qo'yiladi. Shu sababli, zamonaviy olimlarning alohida e'tibori boshlang'ich maktab yoshidagi bolalarning rivojlanishi uchun zaxiralarni topishga qaratilgan. Bunday zaxiralardan foydalanish bolalarni keyingi mehnat va ta'lim faoliyatiga muvaffaqiyatli tayyorlashga yordam beradi. Bu yoshda inson organlari va to'qimalarida sezilarli o'zgarishlar yuz beradi. Orqa miyaning barcha egri chiziqlari hosil bo'ladi: servikal, torakal, lomber. Bu yoshda skeletning ossifikatsiyasi hali sodir bo'lmaydi, shuning uchun yaxshi moslashuvchanlik va harakatchanlik mavjud bo'lib, bu turli sport turlari bilan shug'ullanish va jismoniy tarbiyani shakllantirish uchun katta imkoniyat yaratadi. Shuni ham qo'shimcha qilmoqchimanki, agar jismoniy rivojlanish uchun normal sharoitlar bo'lmasa, moslashuvchanlikning salbiy oqibatlari haqida unutmaslik kerak. Shuning uchun ham kichik yoshdagi o’quvchiga tegishli stol-stulning to`g`ri o`lchami, stol va partada to`g`ri o`tirilishi o`quvchining ijobiy jismoniy rivojlanishi va o`zini tutishining eng muhim sharti, uning kelajakdagi faoliyati uchun shart-sharoitdir. Birinchi sinf o'quvchisi sinfga kirishi bilan uni allaqachon maktab o'quvchisi deb hisoblash mumkin. Ushbu davrdan boshlab o'yin, etakchi faoliyat sifatida, asta-sekin, lekin shubhasiz uning hayotidagi asosiy rolini yo'qotadi, lekin bir muncha vaqtgacha u hali ham muhim o'rinni egallab keladi. Bolalarning aksariyati 1-sinfga borishdan xursand, chunki, bolalar bog'chasi va uyda qolish bilan solishtirganda hayajonli va g'ayrioddiy narsa bilan uchrashishni kutishadi, bunday bolalar psixologik jihatdan maktabga tayyor. Bu ichki pozitsiya bola uchun ikki jihatdan juda muhimdir. Eng muhimi, maktab hayotidan yangi narsalarni orzu qilish va kutish bolaga o'qituvchining sinfdagi xatti-harakatlar qoidalari, kundalik tartib va sinfdoshlar bilan muloqot qilish me'yorlari bo'yicha talablarini so'zsiz qabul qilishga yordam beradi. Kichik maktab o'quvchisi bu talablarning barchasini ijtimoiy ahamiyatga ega va muqarrar deb qabul qiladi. Bu davrda bolaning psixofiziologik rivojlanishi maktabda tizimli ta'lim berish imkonini beradi. Asab tizimi va miyaning ishi birinchi navbatda yaxshilanadi. Mutaxassislarning fikriga ko'ra, yetti yoshga kelib, miya yarim korteksi ancha yetuk hisoblanadi. Ammo inson miyasining eng muhim qismlari, masalan, aqliy faoliyatning murakkab shakllarini boshqarish va tartibga solish, dasturlash uchun mas'ul bo'lganlar, bu yoshdagi bolada hali o'z shakllanishini tugatmagan, buning natijasida inhibisyon va korteksning subkortikal tuzilmalarga tartibga soluvchi ta'siri etarli bo'lmaydi. Korteksning tartibga solish funktsiyasining yetarli emasligi hissiy soha va faoliyatni tashkil etishda, boshlang'ich maktab yoshiga xos bo'lgan xatti-harakatlarda namoyon bo'lishi mumkin. Odatda kichik yoshdagi o'quvchilar juda tez chalg'ishadi, uzoq vaqt davomida qanday qilib diqqatni jamlashni bilmaydilar va hissiy jihatdan hayajonlanishadi. Kognitiv jarayonning sifat o'zgarishlari va intensiv rivojlanish davri kichik maktab o'quvchilarining yoshiga to'g'ri keladi. Asta-sekin vositachilik xarakteriga ega bo'lib, bu yoshdagi bolalar ongli va ixtiyoriy bo'ladi. Maktab o'quvchilari asta-sekin diqqatli bo'lishni, xotirasini, idrokini boshqarishni o'rganadilar, aqliy jarayonlarni o'zlashtirishga harakat qiladilar. Bolaning maktabga kirishi bilan rivojlanishning yangi ijtimoiy holati yuzaga keladi. O'qituvchi rivojlanishning ijtimoiy holatining markaziga aylanadi. Ta'lim boshlang'ich maktab yoshida yetakchi faoliyatga aylanadi. O'quv faoliyati - o'quvchilar faoliyatining o'ziga xos shakli bo'lib, u o'zini ta'lim sub'ekti sifatida o'zgartirishga qaratilgan. Boshlang'ich maktab yoshida fikrlash dominant funktsiyaga aylanadi. Ko'rgazmali-majoziy fikrlashdan og'zaki-mantiqiy tafakkurga o'tish, u ustun rivojlanishga ega bo’ladi. Agar birinchi va ikkinchi sinflarda o'qish davrida bolalar vizual namunalar bilan qattiq ishlasa, uchinchi va to'rtinchi sinflarda asta-sekin bunday mashg'ulotlar hajmi sezilarli darajada kamayadi. Ta’lim faoliyatida obrazli tafakkur tobora kamayib boradi. Boshlang'ich sinfning oxiriga kelib, bolalar o'rtasida individual farqlar paydo bo'ladi. Psixologlar ta'lim muammolarini og'zaki ravishda oson hal qiladigan "tafakkurchilar" yoki "nazariylar" deb ataladigan guruhlarni va amaliy harakatlar va vizualizatsiyaga tayanishga muhtoj bo'lgan "amaliyotchilar", shuningdek, jonli tasavvurga ega bo'lgan "rassomlar" guruhlarini ajratadilar. Download 30.57 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling