Buxoro davlat universiteti abdullaev a. J, Qayimova z. A, Boltaev sh. Sh, Narzieva d. M

birinchidan, kreditga suralayotgan summa bilan kreditga berilishi 
mumkin bo`lgan summa urtasida nomutannosiblik bulishi mumkin; 
ikkinchidan, ortikcha bo`sh mablag’ga ega bo`lgan korxonaning 
mablag’larni vaktincha foydalanishga beradigan muddati mablag’ 
zarur bo`lgan korxonani kontougirmasligi mumkin; 
uchinchidan, banklar ishtirokisiz korxonalarni tugridan tugri 
kreditlashda karz beruvchi karz oluvchi korxonaning moliyaviy 
axvolini tulik urgana olmasligi mumkin.Karz oluvchining tulovga 
layokatsiz bulishi kreditor korxonaning xam moliyavy axvolining 
yomonlashuviga va boshka salbiy xollarga olib kelishi mumkin. 
Xalk xujaligidagi barcha bo`sh mablag’larning bank tomonidan 
yigilishi natijasida vujudga keladigan kredit resurslar xisobidan karz 
oluvchi korxonaga zarur bo`lgan summada, zarur bo`lgan muddatda 
kredit berishga imkoniyat yaratadi. 
 
Tijorat banklarining to`lov operatsiyalari orqali pul 
aylanmasining tartibga solinishi. 
Iktisodiy rivojlanishining usishi bank kreditining tsullanilish 
kulamini kengaytirib boradi. Kredit fakatgina xar kunlik faoliyat bilan 
boglik ishlab chikarish va muomala jarayonining kika muddatli 
extiyojlari uchun emas, balki uzoq muddatga kapitalga bo`lgan 
extiyojni koplashga yo`naltiriladi. 60-yillardan boshlab banklar yirik 
mijozlarga xizmat ko`rsatishga ixtisoslasha bordi. Bu maksadni 
amalga oshirish uchun banklar mablag’larni jalb vuglish mikyosini, 
iste`mol uchun kreditlar berish kulamini kengaytirdi. 
Tulovlarda vositachilik funktsiyasida banklar o`z mijozlarining 
topshirigiga asosan tulov jarayonlarini amalga oshiradi, xisob 
varaklariga mablag’larni kabul kiladi, pul tushumlarining xisobini olib 
boradi, mijozlarga pul mablag’larini beradi. 

---

275 
Xisob-kitoblarning bank orkali olib borilishi muomala 
xarajatlarining kamayishiga olib keladi. Mijoz mamlakat ichida va 
boshka. mamlakat bilan kiyinchiliksiz o`z mablag’larini bank orkali 
o`z xisob varakasidan boshka korxona xisob varaqasiga yoki boshka 
mamlakat bankiga o`tkazishi mumkin. 
Muomalaga kredit vositalarini chiqarish. Bank kreditining manbai 
fakat vaktincha bo`sh mablag’lar va kapital bo`lib -kolmasdan, kredit 
asosida chek-depozit emissiyasi xam amalga oshiriladi. Bank 
tomonidan beriladigan kredit mikdori mavjud jamg’armalardan ko`p 
bo`lsa, bank chek-depozit emissiyasini amalga oshirishi mumkin. 
Undan tashkari, kredit yordamida muomalaga naqd pullar 
banknotalar chikariladi. 
Bank kredit pullar chikarish depozitlar yaratish yo`li bilan 
to`laqonli pullar o`rnini bosuvchi kredit vositalarini vujudga keltiradi