Zamonaviy kutubxonada odamlarni jalb qilish

Zamonaviy kutubxonada odamlarni jalb qilish
Re’ja:

1. 
   Kutubxonaning vazifalari unga qo’yilgan talablar va yoshlarni kutubxonaga jalb etish .
   
2. 
   XXI asr zamonaviy kutubxonalari ularning faoliyati.
   

I. Insoniyat tarixi kurashlardan, aql va maʼrifatning rivojidan, uning nodonlik ustidan gʻalabasidan, yaxshilik va yomonlikning kurashidan iborat. Insoniyat doimo muntazam taraqqiyot yoʻlidan borgan. Inson tafakkurini oʻzida aks ettirib, saqlab kelayotgan ijtimoiy xotira shu taraqqiyot negizini tashkil etadi. Ijtimoiy xotira insoniyat taraqqiyotining hamma davrlarida biron-bir axborotni yoki maʼlumotni qayerdadir qayd etish, roʻyxatga olish, saqlash, qayta ishlov berish, kimgadir, avloddan avlodga yetkazishning oʻsha davrga xos shakllaridan iborat boʻlgan. Bu shakllar maʼlum bir sifatga, qiyofaga yoki vositalarga ega boʻlgan. Jamiyatlar taraqqiyotining dastlabki bosqichlarida tilning paydo boʻlishi dastlabki tajribalarni oʻzlashtirib, tahlil qilib, mehnat qurollarini takomillashtirish, ulardan foydalanish jarayonlarida koʻzga tashlanganAvval xalq ogʻzaki ijodi koʻrinishida, keyinchalik yozma shaklda paydo boʻlgan maʼlumotlar almashinuvi ogʻzaki va yozma adabiyotning paydo boʻlishiga olib keldi. Natijada, avval ogʻzaki koʻrinishdagi matnlar yozma shaklga aylandi.
Insoniyat tomonidan yaratilgan ikkinchi kashfiyot – kitob yuzaga keldi va hamma bilim sohasida adabiyotning mavjudlik shakllariga aylandi. Davrlar davomida kitobning shakl-shamoyili, sifati, bezatilishi, tashqi koʻrinishi, ishlab chiqarilishi takomillashib bordi. Antik davrda oʻrama kitoblar shakllangan boʻlsa, keyinchalik eramizning IV asriga kelib, muqovaga ega qoʻlyozma kitoblar paydo boʻldi. XV asrga kelib esa qoʻlyozmalarni qoʻlda koʻchirib yozishdan kitob chop etishga oʻtildi. XX asr oxiriga kelib esa ilgʻor mamlakatlarda elektron shakldagi kitoblar yuzaga keldi. Ammo har qanday shaklda boʻlmasin, kitobning mohiyati oʻzgarmaydi.
Kutubxona ilmi kutubxonalar, axborot resurslarini yig'ish, tashkil etish, saqlash va tarqatish hamda axborotning siyosiy iqtisodiyoti bilan bog'liq mavzularni o'rganish uchun gumanitar, huquq va amaliy fanlarni o'z ichiga olgan fanlararo fan. Tarixiy jihatdan kutubxonashunoslik arxivshunoslikni ham o'z ichiga olgan. "Kutubxona va arxiv o'rtasidagi farq nisbatan zamonaviy."^[1] Bu axborot resurslari tanlangan foydalanuvchilar guruhlarining ehtiyojlarini qondirish uchun qanday tashkil qilinganligini, odamlar tasniflash tizimlari va texnologiyalari bilan qanday munosabatda bo'lishlarini, kutubxonalar ichidagi va tashqarisidagi odamlar tomonidan qanday ma'lumot olish, baholash va qo'llashni, madaniyatlararo munosabatlarni, odamlarning ahvolini o'z ichiga oladi. kutubxonalarda ishlash uchun o'qitilgan va o'qitilgan, kutubxona xizmati va tashkil etilishining etikasi, kutubxonalarning huquqiy holati va axborot resurslari, hujjatlar va yozuvlarni boshqarishda qo'llaniladigan kompyuter texnologiyalari amaliy fani. Kutubxonashunoslik bo'yicha akademik kurslar odatda to'plamlarni boshqarish, axborot tizimlari va texnologiyasi, kataloglashtirish va tasniflash, saqlash, ma'lumotnoma, statistika va menejmentni o'z ichiga oladi. Kutubxonashunoslik, masalan, ma'lumotlar bazasini boshqarish, axborot arxitekturasi va bilimlarni boshqarish kabi yangi mavzularni o'z ichiga olgan holda, doimo rivojlanib bormoqda.
Kutubxonaning missiyasi - har-bir foydalanuvchiga istalgan axborot resursdan foydalanish uchun sifatli va samarali sharoit yaratishdan iborat. Biroq, shunisi o‘ta muhimki, taqdim etiladigan ma'lumot kishilarning ilmiy va kasbiy faoliyatiga ko‘maklashishi, asrlar davomida qayd etilgan donolik sarchashmalari, boshqalar tajribasi va ezgu g‘oyalariga yo‘l ochishi, madaniy tarbiyaga ko‘maklashishi, madaniyat, ilm-fan va eng yangi texnologiyalardan foydalanishga imkon yaratishi shart.
Kutubxona vazifalariga haqida so‘z yuritganda esa, quyidagi vazifalarni ko‘rsatib o‘tish mumkin.

• 
  foydalanuvchilarning ta'lim va ilmiy, individual ehtiyojlarini qondiradigan zamonaviy axborot mahsulotlari, xizmatlar va servislarni yaratish va taklif qilish;
  
• 
  axborot madaniyatini oshirish, foydalanuvchilarning axborot kompetentsiyalarini rivojlantirish;
  
• 
  elektron hujjatlarni preventiv va tiklovchi xarakterdagi chora-tadbirlar majmui orqali mavjud kutubxona fondini saqlash;
  
• 
  faoliyatning barcha yo'nalishlarini takomillashtirish bo'yicha ilmiy-tadqiqot, uslubiy ishlarni (tahliliy, tashkiliy, konsaltativ) olib borish;
  
• 
  boshqa kutubxonalar bilan ijodiy va konstruktiv munosabatlarni yaratish, kutubxonaning mintaqaviy uslubiy markaz sifatida etakchi mavqeini mustahkamlash;
  
• 
  kutubxonani rivojlantirishni ta'minlash, kutubxona mutaxassislarini zamonaviy talablar va professional standartlarga muvofiq o'qitishni rivojlantirish orqali ularning kasbiy saviyasini oshirish;
  
• 
  xodimlar va o'quvchilarning ishlashi uchun qulay sharoit yaratish;
  
• 
  ijtimoiy moslashuv va reabilitatsiya usuli, o'z-o'zini tarbiyalash va muloqot chegaralarini kengaytirish imkoniyati sifatida aholining ijtimoiy himoyalanmagan qatlamlariga ma'lumot olish uchun sharoit yaratish va boshq.
  

Mazkur Nizom axborot-kutubxona muassasalarida axborot-kutubxona resurslarini, shu jumladan, elektron axborot-kutubxona resurslarini hisobga olish va axborot-kutubxona fondini tekshirish tartibini belgilaydi.
Ushbu Nizom O‘zbekiston Respublikasining barcha axborot-kutubxona muassasalari faoliyatiga nisbatan, ularning maqomidan, fondi tuzilmasidan, tashkiliy-texnologik xususiyatlaridan qat’i nazar (fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, nodavlat notijorat tashkilotlari, shuningdek tijorat tashkilotlarining kutubxonalaridan tashqari), tatbiq etiladi.
2. Mazkur Nizomda quyidagi asosiy tushunchalar qo‘llaniladi: