Buxoro davlat universiteti pedagogika instituti

g’ururlanish ma’nosini ifodalaydi. M.:Biz zoʻr, biz g’olib, biz 
muzaffar!(Choʻlpon). 
• 
ILOVA
. Ilmiy asarlarda ham men oʻrnida biz olmoshi ishlatiladi. 
 
Shuningdek, siz, ular yakka shaxsga ishora qilib, hurmat 
ma’nosini ifodalaydi. M.: Sen kelding oʻrniga Siz keldingiz. U keldi 
oʻrniga  Ular keldilar. 
• 
ESLATMA:
Siz koʻpincha hurmat ma’nosini bildiradi, shuning 
uchun koʻplik ma’nosini ifodalashda -lar qoʻshimchasi qoʻshiladi. 
M.: Sizlarga doim baxt yor boʻlsin. 
 
Monologlarda II shaxs birlikdagi sen olmoshi, I shaxs 
birlikdagi men oʻrniga keladi. M.: Sen hozir tayyorgarligingdan 
rozimisan, Shabnam! I shaxs koʻplikdagi biz olmoshi, II shaxs 
koʻplikdagi siz(-lar) olmoshi oʻrnida keladi. M.: Qani bolalar, biz 
ham ishga tushaylik. ( Siz ishga tushing ma’nosida). 
 
Oʻzlik olmoshi 
 
 
Kishilik olmoshlari oʻrnida qoʻllanilib koʻpincha shaxsni, 
ba’zan predmetni koʻrsatuvchi oʻz soʻzi oʻzlik olmoshi sanaladi. 

---

117 
Ta’rifda qayd qilinganidek, oʻzlik olmoshi yagona, bitta “oʻz”  
soʻzidan iborat. Egalik qoʻshimchasini qabul qilib, 3 ta shaxs 
ma’nosida keladi. M.: 
I shaxs: Oʻzim (men) bajardim. Oʻzimiz (biz) bajardik. 
II shaxs : Oʻzing (sen) bajarasan. Oʻzingiz (siz) bajarasiz. 
III shaxs: Oʻzi (u) bajaradi.
Xususiyatlari. 1.Oʻzlik olmoshi odatda egalik qoʻshimchalarini 
olib keladi. M.: Oʻz/i poʻlatdan, Dumi yog’ochdan. (Ketmon). Oʻz/i 
dumaloq, Qor kabi oq. (Tuxum). 
2. Oʻzlik olmoshi kelishik qoʻshimchalarini toʻg’ridan-toʻg’ri 
qabul qilmaydi, balki egalikdan keyin qabul qiladi. M.: Oʻz+ing+ga
ishon 
ILOVA!
Joʻnalish qoʻshimchasini toʻg’ridan-toʻg’ri qabul qilib, 
sifatga koʻchishi mumkin. M.: Oʻzga yurtga shoh boʻlguncha, Oʻz 
yurtingda gado boʻl. 
3. Oʻzlik olmoshi egalik shaklda kelib, qaratqich kelishigidagi 
kishilik olmoshlariga bog’lanadi. M: Mening oʻzim, sening oʻzing, 
uning oʻzi yoki men oʻzim, sen oʻzing, u oʻzi kabi. 
• Bu vaqtda, koʻpincha kishilik olmoshlariga ta’kid ma’nosi 
yuklanadi. M.:Mening oʻzim oʻqishga kirdim. 
4. Koʻplik qoʻshimchasini qabul qilib 3 xil ma’noda keladi: 
a) koʻplik ma’nosida: Oʻz/lar/ingiz mustaqil bajaringlar. 
b) hurmat ma’nosida: Dadamning oʻz/lari olib berdilar. 
c) piching, kesatiq, hurmatsizlik, kinoya ma’nosida: Qani, 
oʻzlaridan fikr eshitaylik. 

5. Oʻzlik olmoshi joʻnalish, chiqish kelishigi vositasida takror keladi 
va bunda quyidagi holat kuzatiladi: a) ot xarakterida boʻladi. M.: 
Sharafiddinov bilan suhbatdan soʻng, Miryoqub millat uchun 
qayg’urishga oʻz-oʻziga soʻz berdi. 
b) ravishga koʻchadi. M: Oʻzidan-oʻzi kuldi. Bolalar oʻzidan-oʻzi 
raqsga tushib ketdi. 
c) modal soʻz turkumiga koʻchadi. M.: Oʻz-oʻzidan(tabiiy), hali 
kamchiliklarimiz koʻp. 
Oʻqishga kiradiganlar uchun! Ba’zan matnda egalik shakldagi