Buxoro davlat universiteti pedagogika instituti

Bosh oʻynamoq – oʻyinda boshni tikmoq, qurbon boʻlmoq. 
Bosh indurmak – 1.Ta’zim qilmoq; 2. Pisand qilmoq. 
Bosh tortmoq – koʻtarilmoq, yuqorilashmoq. 
Bosh chiqarmoq – oʻzini tortmoq, oʻzini ayamoq, saqlamoq. 
Oldida bosh quymoq – oʻzini kichik olmoq, itoat qilmoq, iltijo 
etmoq. 
Boshidin quymoq – esidan, yodidan chiqmoq. 
Boshdin quymoq – bahridan oʻtmoq, kechmoq, tark qilmoq. 
Boshiga yetmoq – tepasiga kelmoq, oldiga kelmoq. 
Boshi falakdin oʻtmoq – ulugʻ martaba hosil qilmoq. 
Xotindin bosh koʻtarmak – itoatda boʻlmoq, chizgan chizigʻidan 
chiqmaslik. 
 
Mustaqil va yordamchi fe’llar 
 
Fe’llar leksik-grammatik xususiyatiga koʻra ikkiga boʻlinadi: 
I. Mustaqil fe’llar. 
II. Yordamchi fe’llar. 
Ularning bir-biridan farqi: 
Mustaqil fe’llar 
Yordamchi (nomustaqil) fe’llar 
1. Atash – leksik ma’noga ega, 
shuning 
uchun 
UGM 
ga 
birlashadi. M.:yozmoq, yugurmoq. 
 
1. Yordamchi fe’llar leksik 
ma’noga ega emas. M.: Edi, 
ekan, emas, emish, sanalmoq, 
hisoblanmoq. Ular odatda XGM 
ifodalaydi. 
2.Yakka holda kelib fe’lning 
soʻrog’iga javob boʻladi. 
2. Yordamchi fe’llar yakka holda 
kelolmaydi, tabiiyki, soʻroqqa 
ham javob boʻla olmaydi. 
3. Mustaqil fe’llar fe’l soʻz 
turkumiga xos beshta grammatik 
kategoriyani oʻzida ifodalaydi. M: 
3.Nomustaqil 
fe’llar 
fe’lning 
grammatik 
kategoriyalari 
mazmunini oʻzida ifodalamaydi. 

---

126 
gapirdi: 1) boʻlishli; 2) xabar 
mayli; 3) aniq nisbat; 4) oʻtgan 
zamon; 5) III shaxs birlik. 
4. Mustaqil fe’llar gapda oʻziga 
xos sintaktik vazifa bajaradi. 
M.:Oʻtilgan 
mavzularni 
takrorlang. 
4.Yakka 
holda 
gap 
boʻlagi 
vazifasida kelmaydi, balki gap 
boʻlagining 
tarkibiy 
qismi 
boʻladi. Bu kitobni oʻqigan edim.
Doʻstim, sen oʻqib tur. 
5. Mustaqil fe’llar gapda boshqa 
soʻzlarni boshqarib keladi. M.: 
Men sinfda abituriyentlarga 
mavzuni sekin-asta bitta-bitta 
tushuntiryapman. 
5.Yordamchi fe’llar gapda boshqa 
soʻzlarni boshqarib kela olmaydi.