Buxoro davlat universiteti pedagogika instituti

Oʻtimli fe’l – q. Obyektli fe’l. 
Oʻtimlilik, obyektlilik. Fe’lning toʻldiruvchi bildirgan obyektga 
yoʻnalishini (shunday obyektga egalikni) ifodalovchn leksik-sintaktik 
xususiyati.
Oʻtimsiz fe’llar – q. Obyektsiz fe’l. 
SH 
Shakl yasalishi Soʻzning u yoki bu grammatik ma’no ifodalovchi 
shaklining hosil qilinishi, shunday shaklning hosil boʻlishi. Masalan 
kelishik shaklari quyidagicha yasaladi: kitob, kitob + ni, kitob + ning, 
kitob + ga, kitob + da, kitob + dan. 
Shakl butunligi. Til birliklarining yaxlitligicha shakl oʻzgarshiga 
(shakl yasalishiga) ega boʻlishi, qismlarga ajralmaslik va uning 

---

210 
qismlari orasiga tilning boshqa birliklarini kiritib boʻlmaoik 
xususiyati. Masalan, qoʻshma soʻzlar shakl butunligiga epaligi tufayli 
uni qismlarga ajratib boʻlmaydi, uning qismlark orasiga boshqa birlik 
(masalan, soʻz yoki qo‘shimcha) kiritib boʻlmaydi. 
Shakl yasalishining analitik usuli Yordamchi soʻzlar vositasida 
shakl yasalish usuli. Masalan, ko‘rib chiqmoq, o‘sib ketmoq, onam 
uchun soʻz shakllari chiq, ket, uchun yordamchilari vositasida 
yasalmoqda.
Shakl yasalishining sintetik usuli Qo‘shimchalar yordamida shakl 
yasalish usuli: kitoblar (-lar qo‘shimchasi yordamida koʻplik shakli 
yasalyapti), koʻrsatyapman (-sat, -yap, -man affikslari yordamida 
nisbat, zamon, shaxs-son shakllari yasalyapti) va b.
Shakl yasalish usuli Soʻz shakli yasalishining yoʻli. O‘zbek tilida 
soʻz shakllari quyilagi usullari bor: 1) sintetik usul (q. Shakl 
yasalishining sinteik usuli); 2) analitik (q. Shakl yasalishining 
analitik usuli). 
Shakl yasovchi qo‘shimcha Soʻz shaklini hosil qiluvchi qo‘shim-
cha. Masalan, -lar (daftarlar, tarvuzlar) – ko‘plik shaklini yasovchi 
qo‘shimcha; -di (keldi, o‘qidi) – o‘tgan zamon shaklini yasovchi 
qo‘shimcha.[11.]