YODDA TUTING!
Jo‘nalish kelishigi ayrim so‘zlarga qo‘shilib, o‘z
ma’nosini yo‘qotadi va o‘zak bilan birikib, ajralmas holatga kelib
ravishga
ko‘chadi.
M.: birga (kelmoq), jo‘rtaga (gapirmoq),
birdaniga (yiqilmoq), shu yerga.
ESLATMA!
Jo‘nalish kelishigi unumsiz bo‘lsa-da, belgisiz
ishlatiladi.
M.: bozor ketdi, shahar tushdi.
So‘z birikmasidagi o‘rni. Jo‘nalish kelishigi gapda ot va ot
vazifasidagi so‘zlarni, ya’ni ismlarni asosan o‘timsiz fe’llarga
bog‘lab, boshqaruvli so‘z birikmasini hosil qiladi va bunda tobe so‘z
tarkibida bo‘ladi. M.: yurt/ga qaytish, o‘qish/ga kirish, tog‘/ga
chiqmoq.
E
SLATMA
! Jo‘nalish kelishigi tobe so‘zlarni nafaqat fe’lga balki,
boshqa so‘z turkumlariga ham bog‘laydi. M.: va’da/ga vafo,
Vatan/ga, sadoqat ( ot + ot ), Munira/ga yaxshi ( ot + sifat ), sen/ga
yaxshi ( olmosh + sifat ), men/ga yo‘q ( olmosh + modal ).
Sintaktik vazifalari. 1. Shaxs va narsa otlariga qo‘shilib
kimga? nimaga? so‘roqlariga javob bo‘lib, vositali to‘ldiruvchi
vazifasida keladi. M.:
Husayn Boyqaro Alisher Navoiy/ga butun borlig‘i bilan ishonardi.
Bu munosabat uning beklari/ga yoqmas edi. Kerakli ma’lumotlarni
daftaringiz/ga qayd qiling.
2. Ot kesim vazifasida keladi. M.: Barcha nek niyatlarimiz siz/ga,
do‘stlarim! Hamma hashar/ga.
3. Hol vazifasida keladi. Matnda qanday ismlarga qo‘shilishiga
ko‘ra holning quyidagi shakllarida keladi:
a) o‘rin-joy otlariga qo‘shilib, qayerga? so‘rog‘iga javob bo‘lib,
Do'stlaringiz bilan baham: |
