Buxoro davlat universiteti psixologiya kafedrasi

Kichik guruxdarping klassifikatsiyasi
Tarixan kichik guruxdarni rasmiy va norasmiy turlarga bulish kabul kilingan. Bunday bulinishni amerikalik olim E.Meyo taklif etgan edi. Uning fikricha, rasmiy guruu xar bir a’zolarning rasmiy rollarga ega ekanligi, ular mavkeining va guruxda tutgan urnining anikligi bilan xarakterlanadi. Bunday guruxlarda munosabatlar asosan “vertikal” tarzda ruy berib, guruxning bir yoki bir necha a’zosida “xokimiyat” bulganligi uchun xam, ular boshkalarni boshkarish, ularga buyruk, rasmiy kursatmalar berish xukukiga ega buladilar. Rasmiy guruxga misol kilib xar kanday birgalikdagi faoliyat maksadlari asosida shakllangan jamoalarni - ishlab chikarish brigadasi, talabalar guruxi, sinf ukuvchilari, pedagogik jamoa va boshkalarni olish mumkin.
Rasmiy guruxlardan farkdi ularok norasmiy gu/jular xam mavjud buladiki, ular asosan stixiyali tarzda, anik maksadsiz tarkib topadi va ularda a’zolarning anik mavkelari, rollari oldindan belgilangan bulmaydi. Kupincha norasmiy gurux rasmiy gurux tarkibida tashkil topadi va ularni boshkarish xam oldindan belgilangan bulmay, odamlar ichidan u yoki bu shaxsiy sifatlari tufayli ajralib chikkan a’zolar norasmiy raxbarlik rolini bajarishlari mumkin.
Bundan tashkari, ijtimoiy psixologiyada referent gurux, tushunchasi xam bor. Bu tushuncha fanga birinchi marta amerikalik tadkikotchi G.Xayshen tomonidan 1942 yilda kiritilgan edi. U uz tadkikotlarida shuni isbot kildiki, ma’lum bulishicha, gurux a’zolari uchun shu gurux ichida yoki boshka doiralarda shunday shaxslar guruxi mavjud bular ekanki, u uz xatti-xarakatlari, fikrlari va yunalishlarida usha gurux a’zolariga ergashish, ularni tankidsiz kabul kilishga moyil xdmda tayyor bular ekan. Shunday shaxslar guruxi referent gurux nomini oldi. Ukuvchi uchun bunday gurux rolini maktabdagi bir necha ukituvchilar, otasy yoki onasi, yakin dusta yoki karindoshlaridan kimdir uynashi mumkin. Shunisi xarakterliki, shaxe doimo shu guruxga ergashadi, uni kadrlaydi, u bilan mulokotda bulishga intiladi. 1’us psixologlari bu guruxni odatda shaxe uchun mavjud xakikiy gurux (a’zolik guruxi) tarkibida yoki uiga karshi bulgan gurux sifatida karaydilar. Nima bulganda xam ana shunday guruxning mavjudligi shaxe uchun axamiyatli bulib, uiikg xulk-atvori uchun etalon xisoblanadi. Tadkikotchi yoki tarbiyachining vazifasi, aia shu guruxni aniklay olish va aniklagandan sung nima uchun aynai shu gurux referent rolini uynaganini bilish muximdir. Referent guruxga karab shaxega baxo berish, uning xulk-atvorini bashorat kilish mumkin.