Buxoro davlat universiteti raxmatullayeva f. M., Abdulloyev a. J., Giyazova n. B., Narzullayeva g. S

 
6.2. Xalqaro savdo, uning dinamikasi va tarkibi 
 
Xalqaro savdo – turli mamlakatlarning sotuvchilari va xaridorlari 
o'rtasida tovarlar va xizmatlar shaklidagi mehnat mahsulotlarini 
almashish shakli. Jahon savdo aylanmasining hajmi, eksport va 
importning tovar tarkibi va uning dinamikasi, shuningdek, xalqaro 
savdoning geografik tuzilishi xalqaro savdoning tavsiflari bo’lib 
hisoblanadi. XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab zamonaviy xalqaro 
savdo juda yuqori sur'atlarda rivojlana boshladi. (6.1-rasm.)
 
 

---

58 
6.1-rasm. Jahon tovarlar eksporti hajmining o’zgarish 
tendentsiyalari, 1950-2019 yillar
1
 
2019 yilda butun dunyo bo'ylab eksport qilinadigan tovarlarning 
global savdo qiymati taxminan 18 888,8 mlrd. AQSh dollarini tashkil 
etdi. Taqqoslash uchun, 2000 yilda bu ko'rsatkich taxminan 6 452,32 
mlrd. AQSh dollarini tashkil etgan. Dunyo bo'ylab eksport qilinadigan 
tovarlar 
qiymatining 
o'sishi 
xalqaro 
savdoning 
rivojlanishi, 
globallashuv va texnik taraqqiyotni aks ettiradi. 
6.1-jadval 
Jahon tovarlar eksporti 2014-2019 yillar (joriy narxlarda 
trln.doll.) 
Yillar 
2014 
2015 
2016 
2017 
2018 
2019 
Jahon tovarlari 
eksporti, jami 
19,0 
16,5 
16,0 
17,7 
19,5 
18,8 
Shu jumladan 
Qayta ishlash 
sanoati
12,3 
11,3 
11,1 
12,1 
13,2 
14,8 
Ofis va tele-
kommunikatsiya 
jihozlari 
1,8 
1,73 
1,68 
1,90 
2,06 
2,03 
2019 yilda Xitoy butun dunyo bo'ylab tovarlar eksportining eng 
katta manbai bo'lib, tovarlarning umumiy eksporti deyarli 2,5 trillion 
AQSh dollarini tashkil etdi. Xitoyning jahon tovarlar eksportidagi 
ulushi butun dunyo bo'ylab eksport qilinadigan barcha savdo 
mahsulotlarining deyarli 13 foizini tashkil etdi. AQSh esa uchinchi 
yirik tovar eksportchisi bo’lib, eksport qiymati taxminan 1,65 trillion 
AQSh dollarini tashkil etdi. (6.2-rasm.) 
2020 yilda COVID-19 tufayli yuzaga kelgan iqtisodiy va ijtimoiy 
zarbalar jahon savdosiga juda katta ta’sir ko’rsatib uning kamayishga 
olib keldi. 2020 yilning boshidan jahon savdosi pasayish 
tendentsiyasiga ega bo'lib, ikkinchi choragida 2019-yilning ikkinchi 
1
https://www.statista.com/statistics/264682/worldwide-export-volume-in-the-trade-since-
1950/ 

---

59 
choragiga nisbatan taxminan 19 foizga keskin kamaydi. Uchinchi 
chorakdagi dastlabki ma'lumotlarga ko'ra, jahon savdosining o'sishi 
ikkinchi chorakka nisbatan o'nglangan bo'lsa-da, uchinchi chorakda 
salbiy bo'lib qoldi va yil hisobida taxminan 4,5% gacha kamaydi.