Buxoro davlat universiteti tarix fakulteti tarix kafedrasi

Foydanilgan adabiyotlar ro’yxati

Ilovalar

Kirish
Mavzuning dolzarbligi. Sobiq sho’ro davrida ilmiy hodimlarning faoliyati tazyiq ostiga olinib, erkin faoliyat yuritishiga imkon berilmagan. Har qanday ilmiy tadqiqotlarga markscha- lenincha mafkura ostida yondashilib, tarixiy vaziyatlarga xolisona, haqqoniy munosabat bildirishga imkon berilmagan. Istiqlolimiz sharofati tufayli har qanday ilmiy tadqiqotlar uchun keng imkoniyatlar eshigi ochildi. Bugun istagan tadqiqotimizni kommunistik mafkuradan xoli ruhda, haqqoniy hamda xolis yoritamiz. Shu orqali ushbu mavzu istiqlol mafkurasiga tayangan holda, xolisona hamda haqqoniy yoritiladi.

Davlat mustaqilligining qo’lga kiritilishi O’zbekiston xalqi hayotida muhim tarixiy voqea bo’ldi.Mustaqillik xalqimizga o’z taqdirini o’zi belgilash , o’zlari uchun munosib turmush yaratish ekanligini berdi.

O’zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining qo’lga kiritilishi ham o’byektiv tarixiy jarayon bo’lib, xalqimizning uzoq yillar davomidagi olib borgan milliy istiqlol uchun kurashining qonuniy mevasidir.

“O’tgan asrning har bir yilini ahamiyati jihatidan tariximizning o’n yilliklariga ,hatto asrlariga tenglashtirish mumkin, desak mubolaga’a bo’lmaydi.”¹ Mustaqillik yillarida boy ma’naviy merosimiz , milliy an’analarimiz, diniy qadriyatlarimiz qayta tiklandi.Ona tilimiz- xalq va davlat turmushidagi o’z o’rni va ahamiyatiga ega bo’ldi.

O’zbekistonning jahon xalqlari tinchligi va xavfsizligiga mos bo’lib tushgan tinchliksevar tashqi siyosati uning jahonda mustaqil davlat sifatida tezda tan olinishini ta’minladi. O’zbekiston BMT, EXHT, EKO, Shanxay hamkorlik tashkilot kabi nufuzli xalqaro tashkilotlarning a’zosidir. Dunyodagi nufuzli davlatlar bilan o’zaro manfaatli hamkorlik qilmoqda.

O’zbekiston o’z mustaqilligining ilk kunlaridanoq milliy manfaatlarga asoslangan va har tomonlama puxta o’ylangan tashqi siyosat olib bormoqda.O’zbekistonning tashqi siyosati jahon hamjamiyati tomonidan keng e’tirof etilib, mamlakatimizning xalqaro maydondagi obro’-e’tiborini , uning mintaqaviy va xalqaro masalalardagi roli va ahamiyatini mustahkamlab kelmoqda.O’zbekistonning tashqi siyosati XXI asrning shiddat bilan o’zgarib borayotgan xalqaro- siyosiy voqei’liklarni inobatga olgan holda qurilmoqda.Mazkur jihat faol,tashabbuskor va pragmatik tashqi siyosiy kurs olib borishni hamda yuzaga kelayotgan xavf-xatarlarga o’z vaqtida va munosib choralar orqali yechim topishni talab etmoqda.

O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosatida hamdo’stlik mamalakatlari bilan ikki tomonlama hamkorlikni yo’lga qo’yish va rivojlantirish alohida o’rin tutadi.O’zbekiston Rossiya Federatsiyasi bilan davlatlaro munosabatlar o’rnatish va rivojlantirishga alohida ahamiyat berib kelmoqda.

1992-yil 30-mayda I.Karimov boshliq O’zbekiston delegatsiyasining Rossiyaga davlat tashrifi paytida O’zbekiston Respublikasi bilan Rossiya Federatsiytasi o’rtasida davlatlararo munosabatlarning asoslari, do’stlik va hamkorlik to’g’risida shartnoma imzolandi. Shartnoma ikki davlat o’rtasida har tomonlama hamkorlikni yo’lga qo’yish va rivojalantirishga huquqiy asos soldi. Ikki davlat o’rtasida diplomatik aloqalar o’rnatildi, elchixonalar ochildi.

Biroq Rossiya hamda O’zbekiston o’rtasidagi diplomatik aloqalar juda qadimiy o’tmishga borib qadaladi.Oltin O’rda davlati sohibqiron Amir Temur zarblari ostida barham topganidan keyin Rus davlati bilan O’rta Osiyo o’rtasida elchilik munosabatlari o’rnatishga harakat boshlangan.1464-yil Rus hukumatining elchilarini yurtimizga tashrifi, 1490-yil temuriy Sulton Husayn Boyqaro o’z elchilarini Moskvaga yubordi. XVI asr o’rtalarida Rus davlati Ashtarxon (Astraxon) va Kozon xonliklarini bosib olganidan keyin ikkala tomon bir-biriga chegaradosh va qo’shni bo’lib qoldi. Rus davlati ham Buxoro va Xiva xonliklari bilan aloqalardan manfaatdor edi.

XVII asrdan boshlab Rossiya imperiyasining o’zbek xonliklari bilan bo’lgan munosabatlarda tazyiq o’tkazish ustunlik qila boshlagan. Rossiya imperiyasining siyosatida Markaziy Osiyo xonliklarini savdo-sotiqda kamsitish , ularning tabiiy boyliklariga ko’z olaytirish , strategik maqsadlarni ro’yobga chiqarish kayfiyati kuchayganligida yaqqol namoyon bo’la boshladi.