Buxoro davlat universiteti
Normal taqsimlangan tasodifiy miqdor
Download 1.7 Mb. Pdf ko'rish
|
bazi muhim taqsimotlarning sonli xarakteristikalari
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2.3 Ko’rsatgichli taqsimlangan tasodifiy miqdor. 5-ta’rif
- Matematik kutilma.
- 2.4 Misollar. 1-masala .
- Yechish
2.2 Normal taqsimlangan tasodifiy miqdor. Normal taqsimot ehtimollar nazariyasida o’ziga xos o’rin tutadi.Normal taqsimotning xususiyati shundan iboratki, Ulimit taqsimot hisoblanadi.Ya’ni, boshqa taqsimotlar boshqa shartlarostida bu taqsimotga intiladi.Normal taqsimot amaliyotda eng ko’p qo’llaniladigan taqsimot hisoblanadi. X uzluksiz tasodifiy miqdor normal qonun bo’yicha taqsimlangan deyiladi, agar uning zichlik funksiyasi quyidagi ko’rinishga ega bo’lsa:
a va
parametrlar bo’yicha normal taqsimot N(a; ) orqali ifodalanadi. X ⌷ N(a; σ) normal taqsimlangan tasodifiy miqdorning taqsimot funksiyasiquyidagicha bo’ladi: 58
Agar normal taqsimot parametrlari a=0, bo’lsa, u standart normal taqsimot deyiladi. Standart normal taqsimotning zichlik funksiyasi quyidagi ko’rinishda bo’ladi
Normal taqsimlangan tasodifiy miqdorning taqsimot funksiyasi quyidagiga teng:
Buning uchun X ⌷N(
) tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi va dispersiyasini hisoblaymiz:
59
Birinchi integral nolga teng, chunki integral ostidagi funksiya toq, integrallash chegarasi esa nolga nisbatan simmetrikdir. Ikkinchi integral esa Puasson integrali deyiladi.
Shunday qilib, a parametr matematik kutilmani bildirar ekan. Dispersiyani hisoblashda
almashtirish va bo’laklab integrallashdan foydalanamiz:
Demak,
o’rtacha kvadratik tarqoqlikni bildirar ekan. Quyidagi rasmda
larning turli qiymatlarida normal taqsimot grafigining o’zgarishi tasvirlangan:
60
X ya’ni normal taqsimlangan tasodifiy miqdorning ( ) intervalga tegishli ehtimolligini hisoblaymiz. Oldingi mavzulardan ma’lumki:
Laplas funksiyasidan foydalanib, quyidagiga ega bo’lamiz:
61
Normal taqsimlangan tasodifiy miqdorning taqsimot funksiyasini Laplas funksiyasi orqali quyidagicha ifodalasa bo’ladi:
Agar Laplas funksiyasi:
bo’lsa, u holda:
va (3) formulani quyidagicha yozish mumkin:
Amaliyotda ko’p hollarda normal taqsimlangan tasodifiy miqdorning a ga nisbatan simmetrik bo’lgan intervalga tushish ehtimolligini hisoblashga to’g’ri keladi. Uzunligi 2l ga teng bo’lgan (a-l; a+l) intervalni olaylik , u holda:
62
bo’ladi. Demak,
(6) da
bo’ladi. funksiyaning qiymatlar jadvalidan topamiz. U holda bo’ladi. Bundan quyidagimuhim natijaga ega bo’lamiz: Agar bo’lsa, u holda
uning matematik kutilishidan chetlanishiningabsolyut qiymati o’rtacha kvadratik tarqoqligining uchlanganligidan kata bo’lmaydi.Bu qoida “Uch sigma qoidasi”deyiladi. Uning grafigi quyidagicha tasvirlanadi:
63
2.3 Ko’rsatgichli taqsimlangan tasodifiy miqdor. 5-ta’rif: Agar uzluksiz X tasodifiy miqdorning zichlik funksiyasi
ko’rinishda berilgan bo’lsa, X tasodifiy miqdor ko’rsatgichli qonun bo’yicha taqsimlangan tasodifiy miqdor deyiladi. parametrli ko’rsatgichli qonun bo’yicha taqsimlangan tasodifiy miqdor deyiladi. Bu yerda λ biror musbat son. Ko’rsatgichli taqsimlangan tasodifiy miqdorning zichlik funksiya grafigi quyidagicha tasvirlanadi:
64
Ko’rsatgichli taqsimlangan tasodifiy miqdorning taqsimot funksiyasi quyidagi ko’rinishda bo’ladi:
Ko’rsatgichli taqsimlangan tasodifiy miqdorning taqsimot funksiya grafigi quyidagicha tasvirlanadi:
65
Endi, ko’rsatgichli taqsimotning sonli xarakteristikalari, ya’ni uning matematik kutilmasi va dispersiyasini hisoblaymiz.
,
Dispersiya. 66
Demak, ko’rsatgichli taqsimlangan tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi va dispersiyasi quyidagiga teng:
Ko’rsatgichli taqsimlangan tasodifiy miqdorning o’rtacha kvadratik chetlanishi quyidagiga teng bo’ladi:
67
1-masala. X tasodifiy miqdorning zichlik funksiyasiquyidagiga teng bo’lsa,
Bu tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi, dispersiyasi va o’rtacha kvadratik chetlanishini hisoblang.
Endi esa dispersiyani hisoblash formulasiga asosan quyidagini hosil qilamiz: O’rtacha kvadratik chetlanishni hisoblaymiz:
1998 y. 68
статистика, “Ўқитувчи”, Тошкент, 1980 й.
Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika, “Tafakkur-Bo’stoni”, Toshkent, 2012 y.
nazariyasi matematik statistika (Parametrlarni baholash va gipotezalarni tekshirish), “Universitet”, Toshkent, 2010 y.
«Ўқитувчи», Тошкент, 1977 й. 8. A.S. Rasulov, G.M. Raimova, X.K. Sarimsakova, Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika, “O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati”, Toshkent, 2006 y. 9. S.F. Fayzullayeva , Ehtimollar nazariyasidan masalalar to’plami, “O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati”, Toshkent, 2006 y. 10. Д.А. Коршунов, Н.И. Чернова, Сборник задач по математической статистике: учебное пособие. 2-е изд., испр. –Новосибирск, изд-во Института математики, 2004 г.
Учебник для вузов. 2-е изд., перераб. и доп.- М.: ЮНИТИДАНА, 2004 г. 12. Ю.Д. Максимов, Ю.Д . Куклин, Ю.А. Хватов, Математика. Выпуск 6. Теория вepoятностей. Контрольные задания с образцами решений. Тесты. Конспект-справ. / Под ред. Ю.Д. Максимова СПб.: Изд-во ИЗkВО СПбГТУ, 2002 г.
13. Ю.Д. Максимов, Матeматика. Выпуск 8. Матeматическая статистика: Опорный конспект. СПб.: Изд-во ИЗkВО СПбГТУ, 2002 г. 14. Ю.Д. Писменный, Конспект лекций по теории вероятностей и математической статистике. М.: Айрис-пресс, 2004 г. 15. B.C Пугачев, Теория вероятностей и математическая статистика. М.: Учеб. пособие. 2-е изд., исправл. и допол. М.: ФИЗМАТЛИТ, 2002 г. 16. http://www.el.tfi.uz/pdf/enmcoq22.uzl.pdf ;
http://www.nsu.ru/icem/grants/etfm/ ;
http://www.lib.homelinex.org/math/ ;
http://www.eknigu.com/lib/mathematics/ ;
http://www.eknigu.com/info/M_Mathematics/MC Download 1.7 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling