Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida
Download 7.26 Mb. Pdf ko'rish
|
Sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil etish
|
m iqdori, bazaviy
hisoblash m iqdori ham da pensiyani hisoblashning bazaviy m iqdori atam alari jo riy qilindi. Y a ’ni endilikda: M ehnatga haq to ia s h n in g eng kam m iqdori orqali (577 170 so 'm ): m aoshlar; ustam alar; q o ’shim cha haq; gonorar; q o ‘shim cha ish uchun kom pensatsiya to io v la ri; rag'batlantiruvchi tusdagi to'lovlarning boshqa turlari; qonunchilikda belgilangan ushlanm alar hisoblanadi. Mehnatga haq to’lash, pensiyalar va boshqa to’lovlar miqdorini oshirish to’g ’risida fannonlar, qarorlar qabul qilingan taqdirda m ehnatga haq to'lash n in g eng kam m iqdori, bazaviy hisoblash, pensiyani hisoblashning bazaviy m iqdori ham ortadi. Razryadlar b o 'y ich a haq to 'la sh stavkalarini tabaqalashtirish Y agona T a rif stavkasida xodim lar bajaradigan ishlam ing m urakkabligi va ularning malakasi belgisi b o 'y ich a am alga oshiriladi. Ish haqida boshqa om illam i - norm al sharoitdan chetga chiqqan m ehnat shart-sharoitlarini (m ehnatning um um tarm oq shart- sharoitlari bundan m ustasnodir), m ehnatning o g 'irlig i, jiddiyligi, norm ani oshiruvchi alohida m ehnat natijalarini, xodim lam ing ishchanlik va shaxsiy xususiyatlarini va shu kabilarni hisobga olish ish haqini tashkil etishning boshqa elem entlari vositasida am alga oshiriladi. U larga nisbatan m ehnat norm asi uchun haq to 'la sh sifatidaga ta rif stavkasi (m aosh) bugun ish haqini tashkil etishning asosi hisoblanadi. Y agona ta rif stavkasida qabul qilingan ta rif koeffitsientlarining razryadga qarab ortib borishi xususiyati m avjud b o 'lib , bunda eng k o 'p o 'sish boshlangich razryadlar uchun, eng kam o 'sish yuqori razryadlar uchun nazarda tutilgan. B u kam m alakali xodim larni, y a ’ni m alakali m utaxassislar va rahbarlarga nisbatan kam ish haqi oladigan xodim larni ijtim oiy him oya qilish zarurati bilan izoxlanadi. Y agona ta rif stavkasida barcha kasblar va xodim lam ing lavozim lari bajarilayotgan ishlar (funksiyalar) ning um um iylik belgisi bilan guruhlarga ajralgan. Ishchilam i tafsiflash uchun setkaning dastlabki sakkizta razryadi m o'ljallangan. B u hozirgi vaqtda amal qilayotgan ishlar va ishchi kasblarining yagona tarif-m alaka m a’lum otnom asi b o 'y ic h a tariflashtirish shartlariga m os keladi. A yni vaqtda m uhim va m as’uliyatli ishlarda yoki yanada m uhim rok va m as’uliyatlirok ishlarda band b o 'lg a n yuqori m alakali ishchilarga haq to'lash n in g 12 - 18-razryadlaridan kelib chiqib m aoshlar belgilanishi m um kin. Q olgan xodim lar, xizm atchilar, m utaxassislar va rahbarlarga 18 - 22- razryadlar b o 'y ich a ta rif belgilanadi. T arm oqlar yagona ta rif stavkasini ishlab chiqishda tarifikatsiyalash va ishchilar ham da xizm atchilar m ehnatiga haq to 'la sh yagona shkalasninng tuzilishiga doir quyidagi tam oyillarga am al qilinadi: 262 iqtisodiyot sohasi xodim larining barcha toifalarini yagona ta rif shkalasi bilan qam rab olish; ishchi kasblari va xizm atchilar lavozim larini bajarilayotgan vazifalar (funksiyalar) um um iyligi belgisiga k o 'ra guruhlash; ishchi kasblar va xizm atchilar lavozim larini tarifikatsiya qilish, y a ’ni ulam i bajariladigan ishlar yoki funksiyalarning m urakkabligi belgisiga qarab m ehnatga haq to ia s h razryadlariga kiritish; razryad ta rif stavkasini oddiy m ehnat bilan sh u g ‘ullanadigan xodim lam ing eng kam ish haqi m iqdori darajasiga m uvofiq keladigan qilib va ta rif koeffitsientlarini razryaddan razryadga bir xilda nisbiy ortib borishi tartibida belgilash. Y agona ta rif stavkasining ustunligi shundan iboratki, u xodim lam ing barcha kasb-m alaka guruhlari b o 'y ich a ta rif stavkalari va m aoshlari nisbatini belgilashda m ehnat tafovutlariga baho berishga yagona yondashuvni ta ’m inlaydi. U m um iy tarm oqlararo yagona ta rif stavkasi tarm oq yagona setkalarini va korxonaning yagona ta rif setkalarini ishlab chiqish uchun andoza hisoblanadi, ularda xodim lam ing turli toifalari m ehnatiga haq to 'lash n in g tarm oqlararo yagona shartlari tarm oq shart-sharoitlariga va m uayyan korxonalam ing shart-sharoitlariga, xodim lam ing kasb-m alaka tarkibiga m os keltirilishi lozim. T a rif tizim ining asosiy elem entlariga, shuningdek, noqulay iqlimli m intaqalarda ishlaganlik uchun m intaqaviy koeffitsientlar va ish staji uchun ish haqiga ustam a haq to 'la sh la r kiradi. M intaqaviy koeffitsient korxona, tashkilotning kaerda joylashganligiga qarab ish haqini ko'p ay tirish n in g norm ativ ko'rsatkichidan iboratdir. U qaysi ish haqiga tadbiq etiladigan b o 'ls a , o 'sh a bevosita ish haqiga belgilanadi. Ish haqini m intaqaviy tartibga solishning asosiy vazifasi m am lakatning barcha iqtisodiy m intaqalarida baravar m ehnat uchun baravar real ish haqi to 'lan ish in i ta ’m inlashdan iborat. B uning uchun bir xil m alakadagi xodim lam ing ish haqi iqtisodiy m intaqalar b o 'y ic h a farqlanishi lozim va bundan farqlar o 'z - o 'z id a n em as, balki davlat tom onidan ongli va rejali ravishda belgilanishi kerak. M intaqa iqtisodiy-jugrofiy o 'm in i baholashda uning yirik iqtisodiy m arkazlarga nisbatan o 'm in i, xom ashyo, rekreatsion im koniyat m anbalariga nisbatan o 'rn in i, m intaqaviy bozorlarga nisbatan o 'rn in i hisobga olgan holda tabaqalarga ajratiladi. O 'zb ek isto n d a um um an Toshkent m intaqasi (T oshkent viloyat va T oshkent shahri), Jizzax, Sirdaryo, Sam arqand m intaqalari qulayrok iqtisodiy-jugrofiy o 'rin n i egallaydi. X 263 |
