Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida

sakkizinchidan, talab yuqori b o ‘lgan m utaxassisliklar b o ‘yicha y o ‘nalishlarni 
kengaytirgan holda to'qim achilik sanoati uchun kadrlar tayyorlash, qayta 
tayyorlash va m alakasini oshirish tizim ini tubdan takom illashtirish, ta ’lim 
m uassasalarining 
o 'q u v
dasturlarini 
tarm oqning 
zam onaviy 
rivojlanish 
tendensiyalarini hisobga olgan holda qayta k o 'rib chiqish, ilm iy-tadqiqot 
faoliyatini, shuningdek, ushbu sohada xalqaro ham korlikni faollashtirish
O ziq-ovqat sanoati. Bu sanoat dehqonchilik va chorvachilik m ahsulotlarini 
qayta ishlash negizida shakllangan. U ning korxonalari geografik joylashuvini qayta 
ishlanadigan xom ashyo xususiyati belgilaydi. X om ashyo tez buziluvchan va qayta 
ishlanganda chiqindi ko’p chiqadigan ham da olis m asofaga tashishga chidam siz 
bo'lgan holatlarda korxona xom ashyo yetishtiradigan jo y d a joylashtiriladi 
(sabzavot, go'sht, 
konservalar, 
shakar ishlab chiqarish, 
m eva sharbatlari 
tayyorlash). Endilikda oziq-ovqat sanoati korxonalari yuksak m exanizatsiyalashgan 
ishlab chiqarish tarm og’iga aylangan. O 'tm ishda faqat xom ashyoga, ya'ni qishloq 
xo'jaligigagina bog'liq bo'lgan bu sanoat hozirda m ashinasozlik, energetika va 
kim yo tarm oqlari bilan cham barchas bog'langan. D em ak, oziq-ovqat m ahsulotlarini 
ishlab chiqarishda xom ashyo xarajatidan tashqari turli m ashina, m exanizm lari va 
yoqilg'i xarajatlari hissasi tobora ortib borm oqda. M asalan, bug'doy oz m ablag' 
evaziga yetishtirilsa-da, un tortish va non tayyorlash jarayonidagi (m ashina 
m exanizm larga, 
yoqilg'i-energetikaga) 
sarf-xarajatlar 
bois 
tayyor 
non 
bahosi o'zgarm asligi, va hatto, qim m atlashishi mum kin.
U n va yorm a sanoati korxonalarida bug'doy qayta ishlanadi. B ug'doyni 
tashish un tashishdan birm uncha qulay. A m m o bug'doy yetishtiriladigan m aydonlar 
iste'm olchilar yashaydigan jo y bilan deyarli yonm a-yon joylashgani tufayli 
bug'doyni qayta ishlaydigan korxona (elevator)lar bug'doy yetishtirilayotgan jo y d a 
ham, yirik shaharlarda ham uchraydi.
21

---

O 'zbekiston o'sim lik m oyi ishlab chiqaruvchi yirik davlatlar sirasiga kiradi. 
O 'sim lik moyi bizda asosan paxta tozalash korxonalarida ajratib olingan chigitdan 
olinadi. Endi yog'-m oy ishlab chiqaradigan korxonalam ing geografik joylashuviga 
e'tibor qarataylik. Bu korxonalam ing barchasi avvalo xom ashyoga yaqin joyda, 
qolaversa, aholi zich hududlarda joylashganini ko'ram iz.
O ziq-ovqat sanoatining yana bir m uhim tarm og'i go'sht korxonalaridir. 
H ozirda transportning tczligi va m axsus m uzlatgichlar go'shtning sifatini buzm ay 
uzoq m asofaga tashish im konini berm oqda. Shuning uchun go'sht m ahsuloti ko'p 
iste'mol qilinadigan T oshkent, A ndijon, N am angan, Farg'ona, O hangaron kabi 
shaharlarda yirik go'sht korxonalari ishlam oqda. Non ishlab chiqarish korxonalari, 
m akaron, 
qandolat 
ishlab 
chiqarish 
korxonalari 
yirik 
aholi 
m anzillarida 
joylashtiriladi.
Y aqin vaqtlargacha Sam arqanddagi choy qadoqlash fabrikasi nafaqat 
m am lakatim izda, balki butun O 'rta O siyoda shu turdagi yagona fabrika edi. 
Endilikda choy T oshkentda ham qadoqlanm oqda. M a'lum ki, o'rta osiyoliklam ing 
asosiy qism i ko'k choy iste'm ol qiladi. Shunga ko'ra, bu yerda qadoqlanayotgan 
choyning 80 foizini ko'k choy tashkil etadi. Toshkent, Farg'ona, Sam arqand va 
B uxoroda m ineral suv tayyorlab idishlarga quyadigan m axsus korxonalar bor.
N azorat savollari:
1. Sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil etish fanining predm eti 
nim adan iborat?
2. Fanning o b ’yekti nim a hisoblanadi?
3. F anning m azm unini ayting.
4. Fanning vazifalarini ayting.
5. Sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil etish fani iqtisodiy va 
texnik fanlar bilan qanday o ‘zaro b o g ia n g a n ?
6 Paxta tozalash, to'qim achilik, yengil va oziq-ovqat sanoati korxonalarining 
O 'zb ek isto n R espublikasi rivojlanishida tutgan o 'm i qanday?.
22

---