Buxoro oziq ovkat va engil sanoat texnologiyasi instituti «axborot texnologiyalari»
Download 1.04 Mb. Pdf ko'rish
|
hisoblash tizimlarining informasion asoslari
|
II. 4- chi tajriba mashg’ulot variantlari Topshiriq X1 va X2 o’nlik kasr sonlarni ikkilik sanoq sistemasiga o’tkazing (8 xona aniklikda); sonlarni tugri, qo’shimcha va teskari kodda ifodalang; sonlar ustida algebraik qo’shish amalini bajaring (4 ta xolatni ko’rib). Namunaviy misol sifatida 7- jadval berilgan.
№3. X1=0,555; X2=0,375 №4 .X1=0,535; X2=0,355 №5. X1=0,556; X2=0,376 №6. X1=0,535; X2=0,356 №7. X1=0,557; X2=0,377 №8. X1=0,536; X2=0,357 №9. X1=0,558; X2=0,378 №10. X1=0,537; X2=0,358 №11. X1=0,559; X2=0,379 №12.X1=0,538; X2=0,359 №13.X1=0,561; X2=0,381 №14.X1=0,539; X2=0,361 №15.X1=0,562; X2=0,331 №16.X1=0,563; X2=0,332 №17.X1=0,564; X2=0,333 №18.X1=0,565; X2=0,334 №19.X1=0,566; X2=0,335 №20.X1=0,567; X2=0,336 №21.X1=0,568; X2=0,337 №22.X1=0,569; X2=0,338 №23.X1=0,571; X2=0,339 №24.X1=0,572; X2=0,341 №25.X1=0,551; X2=0,371 №26.X1=0,567; X2=0,336 №27.X1=0,568; X2=0,337 №28.X1=0,569; X2=0,338 №29.X1=0,571; X2=0,339 №30.X1=0,572; X2=0,341
III. Mashg’ulotni bajarish tartibi
1. Uslubiy qismni o’qing. 2. Jurnal nomeriga karab uzingizga tegishli bulgan variantni tanlang. 3. Topshiriqni bajaring.
1. Razryad setkasining tulib toshishi sabablarini o’rganish va uni oldini olish. 2. Normal formadagi sonlarni mashinalarda qo’shish operatciyasining 4 boskichini o’rganib chiqish.
Agar normal ko’rinishda ikkita X 1 = m
1 10
P1 va X
2 =m
2 10
P2 sonlar berilgan bo’lsa, ularni qo’shish uchun, dastavval sonlarlarni bir hil tartibga keltirish kerak, ya`ni qo’shiluvchilardan biriga, masalan, birinchisiga, quyidagi o’zgartirishlarni kiritish kerak:
X 1 = m
1 10
P1 = m
1 * 10 P2 = m
1 * 10 R um
Keyingi bosqichda asos darajasini qavsdan tashqariga chiqarib, mantissalarni qo’shish lozim:
X
+X 2 = m 1 * 10 R um + m
2 10
R um = ( m
1 * + m 2 )10
R um
O’zgartirishda doim kichik sonni tanlash kerak, aks holda mantissalar yig’indisi razryad turining to’lib toshishiga olib keladi. Shunday qilib, normal formadagi sonlarni mashinalarda qo’shish amali 4 bosqichga bo’linadi:
1) Qo’shiluvchilar tartibini tenglashtirish: kichik tartib kattasiga oshiriladi, o’zgartirilgan son mantissasi esa mos razryadlar soniga o’ngga suriladi. Amaliyotda qo’shiluvchilar tartibi ayiriladi. 2)
Mantissalarni qo’shish. Qo’shiluvchilar mantissalari modifikatciyalangan kodlarning bittasiga o’zgartiriladi. Qo’shiluvchilar mantissalari qo’zg’almas vergulli kasr sonlarday qo’shiladi. Sonlarning yig’indisi mantissalarning yig’indisiga teng bo’ladi. Yig’indining tartibi qo’shiluvchilarning umumiy tartibiga, ya`ni katta sonning tartibiga teng. Zaruriyat bo’lsa, yig’indining mantissasi to’g’ri kodga o’tkaziladi. 3)
Qo’shiluvchilar mantissalarining qiymatlariga qarab
yig’indi: normalizatciyalangan, o’ngga denormalizatciyalangan, chapga denormalizatciyalangan bo’lishi mumkin. Agar qo’shiluvchilar mantissalarining absolyut qiymatlari birdan kichik bo’lsa, razryad to’ri to’lib toshishi mumkin, bu normalizatciyaning verguldan chap tomoniga buzulishini bildiradi. Bunday buzilishning belgisi – yig’indi modifikatciyalangan kodining ishorali razryadlariga har xil raqamlarning paydo bo’lishidadir (masalan, 01, 101… yoki 10, 101…). Normalizatciyani qayta tiklash uchun yig’indining mantissasi o’ngga bir xonaga suriladi va yig’indining tartibi birga kamaytiriladi. Bunday sonni korrektirovkalash o’ngga normalizatciyalash deyiladi. Mantassalarning algebraik qo’shilishida natija 0, 1… kam chiqishi mumkin. Bu normalizatciyani verguldan o’ng tomoniga buzulishini bildiradi. Bunday buzilishning belgisi – yig’indining mantissasi verguldan o’ng tomonga birta yoki bir nechta nolni paydo bo’lishi bilan xarakterlanadi. Chapga normalizatciyalashda mantissaning katta (birinchi) razryadi nolga teng bo’lmasligi uchun uni kerakli razryadlar soniga o’ngga surish kerak. Yig’indining tartibi kerakli birliklar soniga kamaytiriladi. Agar yig’indi mantissasining hamma razryadlar nolga teng bo’lsa, normalizatciya jarayoni o’tkazilmaydi.
Misol 1.27. A = + 0, 10100*10 +101 va V = -0,10110*10 +100 sonlarning yig’indisini toping. Echish. 1. Qo’shiluvchilarning tartiblarini tenglashtirish uchun A sonning tartibidan V sonning tartibini ayirish kerak. Ayirishni modifikatcion qo’shimcha kodda qo’shish amali bilan almashtiramiz.
+
R A m qo’sh = 00, 101 R V
qo’sh = 11, 100
(R
A + R V) m qo’sh
= 00, 001
R A R
V dan birga katta bo’lganligi sababli V sonning mantissasini bir xona o’ngga suramiz, ya`ni M V to’g’
= 1, 101100 = 1, 01011. 2. Mantissalarni modifikatcion qo’shimcha kodda qo’shib chiqamiz. + M A m qo’sh
= 00, 10100 M V m
= 11, 10101 (M
A + M
V ) m qo’sh = 00, 01001 normalizatciya buzilgan holat.
3. 0, 01001*10 +101
ga teng natijani normalizatciyalash uchun uning mantissasini bir xona chapga surish kerak va uning tartibidan birni ayirish kerak. Normalizatciyalangan natija: A + V = 0, 1001*10 +100 .
Misol 1.28. A = 0, 10100*10 +011 va V = 0, 11100*10 +101 sonlarni qo’shib chiqing.
Echish. 1. Qo’shiluvchilarning tartiblarini tenglashtiramiz.
+ R
m qo’sh
= 00, 001 R V m
= 11, 011 (R A + R
m qo’sh
= 11, 110
(R A + R V) m to’g’
= 11, 010
R A R
V dan ikkita birlikka kichik bo’lganligi sababli V sonning mantissasi ikki xona o’ngga suriladi, ya`ni M Ato’g’
= 0,101000 = 0, 00101 2. Mantissalarni modifikatcion qo’shimcha kodda qo’shib chiqamiz.
+ M A m qo’sh = 00, 00101 M V m qo’sh = 00, 11100 (M A
V ) m qo’sh = 01, 00001 normalizatciya buzilgan holat.
3. A+V = 01, 00001*10
+101
ga teng natijani normalizatciyalash uchun uning mantissasini bir xona o’ngga surish kerak va uning tartibiga bir qo’shish lozim. Normalizatciyalangan natija: A + V = 0, 100001*10 +110 .
16-lik asosli qo’zg’aluvchi vergulli sonlar ustida qo’shish amalini ko’rib chiqamiz. Bunday sonlar uchun normalizatciya amalini bajarishda va tartiblarni tenglashtirishda mantissani 4 ga karrali razryad soniga surish talab etiladi. Qo’zg’aluvchi verguli sonlarning formati 4 baytga teng deb shartli ravishda qabul qilamiz: sonning ishorasini va xarakteristikasini yozish uchun 1 bayt ishlatiladi, mantissasini yozish uchun esa 3 bayt ishlatiladi. Misol 1.29. A= (324) 16
va V= (- 14A6) 16 sonlarni qo’shib chiqing. Echish. A=+0, 324*16 +3 , V= - 0, 14 A6*16 +4 normalizatciyalangan sonlarning xarakteristikalarini topamiz. R A
V = + 100 ga teng, demak xarakteristikalari
R
x = 11 + 1000000 = 1000011;
R
V x = 100 + 1000000 = 1000100 ga teng. Sonlarning shartli formatdan foydalanib, A va V ni normaliza- tciyalangan shaklida yozamiz: Ishora Xarakteristika Mantissa
A 0. 100 0011 0011 0010 0100 0000 0000 0000 V 1. 100 0100 0001 0100 1010 0110 0000 0000
xarakteristikalarni modifikatcion qo’shimcha kodda ayrib chiqamiz.
R A x qo’sh = 00. 1000100
+
R V x qo’sh = 11. 0111101 (R A x + R V x ) qo’sh = 100. 0000001 yo’qoladi
Xarakteristikalarning ayirmasi +1ga teng, demak bir 16-lik razryadga A sonning mantissasini o’ngga surish kerak:
Ishora Xarakteristika Mantissa A 0. 100 0100 0000 0011 0010 01000 0000 0000
3. A va V sonlarning mantissalarini qo’shimcha kodda qo’shib chiqamiz:
Ishora Mantissa
+ M A qo’sh
= 00. 0000 0011 0010 0100 0000 0000
M V
qo’sh = 11. 1110 1011 0101 1010 0000 0000
A +M V ) qo’sh
= 11. 1110 1110 0111 1110 0000 0000
Razryad turi to’lib toshmagan. Natijaning mantissasi manfiy chiqqanligi uchun uni to’g’ri kodga o’tkazamiz:
(M A + M
V ) to’g’ = 11. 0001 0001 1000 0010 0000 0000
To’g’ri kodda mantissalarning yig’indisi normalizatciyalashgan. A va V sonlarning normalizatciyalangan qo’shish natijasini yozamiz:
Ishora Xarakteristika Mantissa
A+V= 1. 100 0100 0001 0001 1000 0010 0000 0000 yoki (A+V) 16 = - 0, 1182*16 +4 .
Misol 1.30. A=(+10V3) 16 va V=(- S7) 16 sonlarni qo’shib chiqing. Echish. A= +0, 10V3*16 +4 va V= - S7*16 +2
normalizatciyalangan sonlarning xarakteristikalarini topamiz.
A va V sonlarning tartiblari R A = + 100, R V = + 10 ga teng, demak xarakteristikalari
R
A x = 100 + 1000000 = 1000100; R
V x = 10 + 1000000 = 1000010 ga teng. Sonlarning shartli formatlaridan foydalanib, A va V ni normalizatciyalangan shaklida yozamiz: Ishora Xarakteristika Mantissa / A 0. 100 0100 0001 0000 1011 0011 0000 0000 V 1. 100 0010 1100 0111 0000 0000 0000 0000 2. Xarakteristikalarni tenglashtiramiz. Shuning uchun xarakteristikalarni modifikatcion qo’shimcha kodda ayrib chiqamiz.
+ R
A x qo’sh = 00. 1000100 R V x
= 11. 0111110 (R A x
R V x ) qo’sh
= 100. 0000010
yo’qoladi
Xarakteristikalarning ayirmasi 2-ga teng, demak ikkita 16-lik razryadga V sonning mantissasini o’ngga surish kerak: V sonning mantissasini suramiz:
B 1. 100 0100 0000 0000 1100 0111 0000 0000 Ishora Xarakteristika Mantissa
3. Mantissalarni qo’shib chiqamiz: Ishora Mantissa
+ M
qo’sh
= 00. 0001 0000 1011 0011 0000 0000
M V
qo’sh = 11. 1111 1111 0001 1001 0000 0000 (M
+ M V ) qo’sh =100. 0000 1111 1110 1100 0000 0000 yo’qoladi Mantissalarning yig’indisi musbat. Natijani yozamiz:
A+V= 0. 100 0100 0000 1111 1110 1100 0000 0000 Natijaning Xarakteristika Mantissa
Natija normalizatciyalanmagan 4. Natijani normalizatciyalashtiramiz. Shuning uchun natijaning mantissasini birlik 16 razryadga chapga suramiz va xarakteristikadan birni ayrib chiqamiz. Natijani normalizatciyalashtirilgan formada yozamiz: Ishora Xarakteristika Mantissa
A+V 0. 100 0011 1111 1110 1100 0000 0000 0000 yoki A+V=+0, AUS*16 3 =(AUS)
16 .
Qo’zg’aluvchi vergulli ikkilik sonlarni qo’shib chiqing. № 1. № 2. № 3. A = + 0,10101*10 +111 ; A = + 0,11101*10 +111 ; A = + 0,01101*10 +101 ;
V = - 0,11110*10 +100
; V = - 0,11010*10 +101
; V = - 0,11000*10 -100
; № 4. № 5. № 6. A = + 0,01101*10 +101
; A = + 0,10101*10 -101
; A = + 0,010111*10 +11
; V = - 0,10110*10 +101 ; V = + 0,11011*10 +111 ; V = - 0,011010*10 -101 ;
№ 7. № 8. № 9. A = + 0,11101*10 -101 ; A = + 0,11111*10 -111 ; A = + 0,110111*10 +101 ;
V = + 0,10111*10 -111
; V = + 0,110101*10 +100
; V = - 0,011110*10 -111
; № 10. № 11. № 12. A = - 0,10110*10 +100
; A = + 0,01011*10 +101
; A = - 0,010001*10 +100
; V = + 0,10010*10 +101 ; V = - 0,10110*10 +111 ; V = + 0,110011*10 -101 ;
№ 13. № 14. № 15. A = + 0,10101*10 -100 ; A = + 0,11101*10 +101 ; A = + 0,110111*10 +101 ;
V = - 0,11111*10 +111
; V = + 0,11011*10 +110
; V = - 0,101011*10 -100
; № 16. № 17. № 18. A = - 0,01011*10 +111 ; A = - 0,00011*10 +101 ; A = - 0,100111*10 +111 ;
V = + 0,101101*10 +111
; V = +0,110110*10 +110
; V = + 0,011010*10 -101
; № 19. № 20. № 21. A = - 0,101101*10 +101
; A = - 0,01101*10 +111
; A = - 0,010011*10 -101
; V = + 0,101010*10 +111 ; V = + 0,10110*10 +111 ; V = + 0,110011*10 -101 ;
№ 22. № 23. № 24. A = + 0,101111*10 -101 ; A = + 0,10101*10 +100 ; A = + 0,110100*10 +110 ;
V = - 0,111101*10 +111
; V = + 0,011111*10 -110
; V = - 0,110011*10 +100
; № 25. № 26. № 27. A = - 0,10101*10 +101 ; A = - 0,01011*10 +101 ; A = - 0,100101*10 -100 ;
V = + 0,110101*10 -111
; V = +0,11011*10 +100
; V = + 0,010100*10 +101
; № 28. № 29. № 30. A = - 0,10111*10 +111 ; A = - 0,01011*10 +101 ; A = + 0,111101*10 -100 ;
V = + 0,101101*10 -101
; V = +0,01111*10 -110
; V = + 0,110100*10 +111
;
III. Ishni bajarish tartibi
1. Uslubiy qismni o’qing. 2. Jurnal nomeriga karab uzingizga tegishli bulgan variantni tanlang. 3. Topshiriqni bajaring. Adabiyotlar ro’yxati
1. К.А.Нешумова «Электронные вычислительные машины и системы»- Москва: «Высшая школа»,1989. 2. С. К. Ғаниев “Электрон ҳисоблаш машиналари ва системалари”. Тошкент “Ўқитувчи” 1990 й. 3.
В.В. Стрыгин, А.С.Щарев «Основы вычислительной, микропроцессорной техники и программирования»- Москва: «Высшая школа», 1989. 4.
А.Я. Савельев «Прикладная теория цифровых автоматов»- Москва: «Высшая школа», 1987. 5. X.Turaev «Matematik mantiq va diskret matematika»- «Toshkent»: «Ukituvchi», 2003.
MUNDARIJA
SANOQ SISTEMALARI. BIR SANOQ
SISTEMASIDAN BOShQASIGA UTISh. ……………………………………………..3
TURLI SANOQ SISTEMALARIDA ARIFMETIK AMALLARNI BAJARISh…………………..…………………...12
MAShINALARDA SONLARNING TAVSIFI FORMALARI. MANFIY SONLARNI KODLASh. …………….….…………….22
MAShINA KODLARIDAGI IKKILIK SONLARNI ALGEBRAIK QO’ShISh QOIDALARI. QUZGALMAS VERGULLI SONLARNIQO’ShISh……………………………………………27
KUZGALUVChAN VERGULLI IKKILIK SONLARNI QO’ShISh……………………………………………………………33
«Texno-tasvir» bosmaxonasi Buxoro sh. Q. Murtazoev ko’chasi 15 uy 513 xona tel. 223- 18- 02 Buyurtma______ _____nusha 2006 yil Download 1.04 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|