Buyruq tartibida ish yuritishni tartibga soluvchi qonun normalarini qo`llashning ayrim masalalari to`g`risida

194-modda. Arizani ish yuritishga qabul qilishni rad etish
Sud arizani ish yuritishga qabul qilishni quyidagi hollarda rad etadi, agar:
1) arz qilinayotgan talab sudga taalluqli bo‘lmasa;
2) fuqarolik ishlari bo‘yicha sudning, iqtisodiy sudning yoki ma’muriy sudning yoxud chet davlat vakolatli sudining ayni bir taraflar o‘rtasidagi, ayni bir predmet to‘g‘risidagi va ayni bir asoslar bo‘yicha nizo yuzasidan qonuniy kuchga kirgan hal qiluv qarori yoki da’vogarning arz qilingan talablaridan voz kechishini qabul qilish to‘g‘risidagi yoxud taraflarning kelishuv bitimini tasdiqlash haqidagi ajrimi mavjud bo‘lsa;
3) fuqarolik ishlari bo‘yicha sudning, hakamlik sudining ish yuritishida ayni bir taraflar o‘rtasidagi, ayni bir predmet to‘g‘risidagi va ayni bir asoslar bo‘yicha nizo yuzasidan ish mavjud bo‘lsa;
4) ayni bir shaxslar o‘rtasidagi, ayni bir predmet to‘g‘risidagi va ayni bir asoslar bo‘yicha nizo yuzasidan hakamlik sudining qabul qilingan, qonuniy kuchga kirgan hal qiluv qarori bo‘lsa, bundan fuqarolik ishlar bo‘yicha sud hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berishni rad etgan hollar mustasno;
5) ayni bir shaxslar o‘rtasidagi, ayni bir predmet to‘g‘risidagi va ayni bir asoslar bo‘yicha nizo yuzasidan hakamlik muhokamasini tugatish to‘g‘risida chiqarilgan ajrim bo‘lsa, bundan hakamlik sudida ushbu nizoni qo‘rib chiqish vakolati mavjud emasligi sababli hakamlik muhokamasi tugatilganligi holati mustasno.
Sudyaning ushbu moddada nazarda tutilgan asoslar bo‘yicha arizani ish yuritishga qabul qilishni rad etishi sudga ikkinchi marta murojaat etishga to‘sqinlik qiladi.
Agar talab sudga taalluqli bo‘lmasa va nizoni hal etish boshqa davlat organining vakolatiga taalluqli bo‘lsa, ajrimda sudya arizachi qaysi organga murojaat qilishi lozimligini ko‘rsatishi shart.

26. 
    Sud xarajatlarini taraflar o`rtasida taqsimlash turlari va tartibi
    

138-modda. Sud xarajatlarini taraflar o‘rtasida taqsimlash
Hal qiluv qarori qaysi tarafning foydasiga chiqarilgan bo‘lsa, sud shu tarafga ikkinchi tarafdan, garchi bu taraf davlat daromadiga tushadigan sud xarajatlarini to‘lashdan ozod etilgan bo‘lsa-da, ish bo‘yicha qilingan hamma xarajatlarni undirib beradi.
Agar arz qilingan talablar qisman qanoatlantirilgan bo‘lsa, ushbu moddada ko‘rsatilgan summalar javobgardan da’vogarga talablarning sud tomonidan qanoatlantirgan qismiga mutanosib ravishda, javobgarga esa da’vogar arz qilgan talablarning rad etilgan qismiga mutanosib ravishda undirib beriladi.
Da’vogarning talablari u sudga murojaat qilganidan so‘ng javobgar tomonidan ixtiyoriy ravishda qanoatlantirilganda sud xarajatlari javobgarning zimmasiga yuklatiladi.
Agar da’vogar tomonidan neustoykani undirish haqidagi talab asosli ravishda arz qilinib, biroq uning miqdori sud tomonidan kamaytirilgan bo‘lsa, sud xarajatlari neustoykaning kamaytirilishi hisobga olinmagan holda undirilishi lozim bo‘lgan neustoyka summasidan kelib chiqqan holda, javobgarning zimmasiga yuklatiladi.
Davlat bojini to‘lashdan ozod etilgan davlat organlari va boshqa organlar, shuningdek tashkilotlar tomonidan yuridik shaxslar va fuqarolarning manfaatlarini ko‘zlab taqdim etilgan da’vo talablarini qanoatlantirish rad etilgan yoki ular qisman qanoatlantirilgan taqdirda, davlat boji manfaatlari ko‘zlanib da’vo taqdim etilgan shaxslardan da’vo talablarining qanoatlantirilishi rad etilgan qismiga mutanosib ravishda undiriladi.
Agar yuqori turuvchi instansiya sudi ishlarni yangidan ko‘rib chiqish uchun yubormay, chiqarilgan hal qiluv qarorini o‘zgartirsa yoki yangi hal qiluv qarorini qabul qilsa, u sud xarajatlari taqsimotini tegishincha o‘zgartiradi.
Oldingi tahrirga qarang.
Ushbu moddada bayon qilingan qoidalar apellatsiya va kassatsiya shikoyatlarini berganda taraflar to‘lagan davlat bojiga ham taalluqlidir.

27. 
    Da`vo qanday turlarga ajratiladi?
    

Фукаролик процессуал хукуки назариясида даъвонинг предмети бўйича унинг процессуал хусусиятларига караб турларга бўлиш тан олинган умумий қоида ҳисобланади. Бунга кўра даъволар ўз процессуал хусусиятига қараб ундириш ва тан олиш тўғрисидаги даъволарга бўлинади.
Ундириш тўғрисидаги даъвода судга мурожаат килган даъвогар, биринчидан, низоли ҳуқуқни, унинг фойдасига ҳал килиб беришни сўраса, иккинчидан, ҳуқуқни тиклашни ёки йўл қўйилган қонун бузилишини бартараф қилиш учун жавобгарни маълум ҳаракатларни
қилишга мажбур этишни сўрайди. Бошқача килиб айтганда, ундириш ҳақидаги даъво, даъвогар ўзига маълум субъектив ҳуқуқни тан олинишини, жавобгарни бу тан олинган ҳуқуққа мувофиқ маълум ҳаракатларни амалга оширишни - пул маблаглари, мулкни бериш, ер майдони, яшаш жойини озод этиш ҳаракатларини амалга оширишни
талаб қилиши билан тавсифланади.
Тан олиш ҳақидаги даъволарда эса, даъвогар суддан низоли ҳуқуқий муносабатнинг мавжудлигини ёки йўқлигини тасдиқлашни ёхуд низоли ҳуқуқнинг ўзига тегишли эканлигини тан олишни сўрайди. Тан олиш ҳақидаги даъволар икки турга ижобий ва салбий
турларга бўлинади. Тан олиш ҳакидаги ижобий даъво даъвогар ўзига маълум бўлган ҳукукни тан олиш ҳақидаги талабни. Масалан яшаш жойига мулк ҳуқуқини тан олиш ҳақидаги талабни асослаб беришдан иборатдир.

28. 
    Da`vo talablarini birlashtirish va ajratish.