"Byudjet hisobi" fanining asosiy maqsadi talabalarda moliya organlari

2. Asosiy vositalar kirimini hisobga olish va xujjatlashtirish. 
Asosiy vositalarning analitik hisobi AV-6-son shakldagi va AV-8-son shakldagi inventar 
kartochkalarda yuritiladi. Kartochkalar har bir inventar ob’ekt (predmet) bo‘yicha yuritiladi. Bir 
turdagi 
predmetlar 
AV-9-son 
shakldagi 
kartochkalarda 
hisobga 
olinadi. 
AV-6, AV-8 va AV-9-son shakldagi inventar kartochkalari AV-10-son shakldagi asosiy vositalar 
hisobi bo‘yicha inventar kartochkalar ro‘yxatida xatlashdan o‘tkaziladi. Ushbu ro‘yxat bir nusxada 
yuritiladi. Undagi yozuvlar asosiy vositalarni guruhlarga bo‘lib, kartochkalar ochilgan yilni 
ko‘rsatib amalga oshiriladi. Har bir guruh uchun tegishli miqdorda sahifa ajratiladi. Raqamlash 
har bir guruh bo‘yicha 1 dan boshlanadi. Asosiy vositalar hisobdan chiqarilganda va joydan-joyga 
ko‘chirilganda xatlash ro‘yxatining “Izoh” grafasida memorial orderning sanasi (kun, oy, yil) 
hamda 
raqami 
ko‘rsatiladi. 
Inventar kartochkalar kartotekalarda saqlanadi. Ular tegishli subschyotlar va guruhlar bo‘yicha 
hamda o‘z ichida moddiy javobgar shaxslarga bo‘lingan holda joylashtiriladi. 
AV-6-son shakldagi inventar kartochka turar-joy imoratlar (010 subschyot), noturar joy 
imoratlar (011 subschyot), inshootlar (012 subschyot), mashina va jihozlar (013 subschyot), 
transport vositalari (015 subschyot)ni hisobga olish uchun mo‘ljallangan. Inventar kartochkalarni 
yuritishdan maqsad asosiy vositalarni barcha tavsifini va ulardagi o‘zgarishlarni aks ettirishdan 
iborat. 
Inventar kartochka buxgalteriyada har bir alohida ob’ekt uchun ochiladi va asosiy vositalarni qabul 
qilish-topshirish dalolatnomasi, mazkur ob’ekt uchun tayyorlovchi zavodning pasportlari, texnik 
va 
boshqa 
hujjatlari 
asosida 
to‘ldiriladi. 
Asosiy vositalar ob’ektiga ilova qilinadigan hujjatlarga muvofiq inventar kartochkada ob’ektning 
belgilari, ya’ni, ob’ektning inventar raqami, chizmasi, loyihasi, modeli, xili, markasi, zavod (yoki 
boshqa) raqami, chiqarilgan (tayyorlangan) sanasi, qabul qilish dalolatnomasining sanasi va 
raqami, dastlabki (tiklash) qiymati, xarid va qayta baholash hujjatlari bo‘yicha eskirishi 
to‘g‘risidagi ma’lumotlar ko‘rsatiladi. Asbob-uskunalar, priborlar, hisoblash teknikasi, muzey 
qimmatliklari va boshqalar tarkibida qimmatbaho metallar bor bo‘lsa, tarkibida qimmatbaho 
metall bor bo‘lgan detallar ro‘yxati, pasportda ko‘rsatilgan detallarning nomi va metall og‘irligi 
ko‘rsatiladi. 
Inventar kartochkaning orqa tomonida asosiy vositalarning kelib tushishi (ob’ektni qabul qilish-
topshirish dalolatnomasi asosida), joyini o‘zgartirilishi (asosiy vositalar ob’ektining ichki 
joylashishi joyini o‘zgartirish yukxati asosida), ob’ektlarning hisobdan chiqarilishi (asosiy 
vositalar ob’ektini (avtotransport vositalaridan tashqari) hisobdan chiqarish to‘g‘risidagi 
dalolatnoma yoki avtotransport vositalarini hisobdan chiqarish to‘g‘risidagi dalolatnoma asosida 
asosiy vositalar ob’ektining chiqib ketishida yoki hisobdan chiqarilishida) to‘g‘risidagi 

---

ma’lumotlar, ob’ektning o‘ziga hos qisqacha tavsifi, uni tashkil qiluvchi predmetlar ro‘yxati va 
uning asosiy sifat hamda miqdor ko‘rsatkichlari, shuningdek dalolatnomalar va ilova qilinadigan 
texnik hujjatlar ma’lumotlari asosida eng kerakli taqab qurilgan binolari, moslamalari va jihozlari 
keltiriladi. 
AV-8-son shakl inventar kartochka boshqa asosiy vositalarni (019 subschyot) hisobga olish uchun 
xizmat qiladi. 
Kartochka qabul qilish dalolatnomalari asosida (xarid qilish hujjatlari bo‘yicha) ochiladi va 
unda boshqa asosiy vositalarning, jumladan hayvonlarning yoshi, rangi (tusi), tamg‘asi, oti va h.k. 
ko‘rsatilgan holda o‘ziga hos tavsifi keltiriladi. 
Ko‘p yillik o‘simliklar turi, o‘tqazilgan birliklar soni va maydoni ko‘rsatilgan holda inventar 
ob’ektlari bo‘yicha hisobga olinadi.
AV-9-son shakldagi inventar kartochka aynan bir xil ishlab chiqarish ahamiyatiga, texnik 
tavsifga ega bo‘lgan asosiy vositalar ob’ektlarining bir xil guruhlari: kutubxona fondlari va 
sahnaga qo‘yish vositalarini hisobga olish uchun mo‘ljallangan. Kartochkadagi yozuvlar miqdor 
va summa ifodasida yozib boriladi. 
Inventar kartochka asosiy vositalar ob’ektlari guruhlarini qabul qilish-topshirish 
dalolatnomasi, asosiy vositalar ob’ektlarini ichki joylashish joyini o‘zgartirish yukxati asosida 
ochiladi va har bir moddiy javobgar shaxs bo‘yicha yuritiladi. Ob’ektlarni hisobdan chiqarish 
hisobdan 
chiqarish 
to‘g‘risidagi 
dalolatnoma 
asosida 
amalga 
oshiriladi.
Kutubxona fondlari uchun bitta inventar kartochka ochiladi. Unda hisob umumiy qiymati bo‘yicha 
faqat pul ifodasida yuritiladi.
Sahnaga qo‘yish vositalari hisobi soni va ob’ektlarning qiymati bo‘yicha inventar 
kortochkalarda yuritiladi. 
Asosiy vositalar quyidagilar natijasida tashkilot balansiga kirim qilinadi: 
o 
oldi-sotdi shartnomasi bo’yicha ob’ektni sotib olish; 
o 
kapital qo’yilmalar tugaganidan so’ng tiklangan ob’ektni qabul qilish-topshirish; 
o 
beg’araz kelib tushish; 
o 
tovar-moddiy zahiralar tarkibidan o’tkazish; 
o 
asosiy vositalarning ortiqcha (hisobga olinmagan) ob’ektlarini aniqlash; 
o 
qonunchilikda nazarda tutilgan boshqa hollar. 
Asosiy vositalarni buxgalteriya hisobiga kirim qilinishi asosiy vositalarning dastlabki 
qiymati bo’yicha amalga oshiriladi. 
Cotib olingan asosiy vositalar, tugallangan qurilishlar va inshootlar, shuningdek, 
tashkilotning o’zida tayyorlangan asosiy vositalarning dastlabki qiymatiga ularning sotib olish 
narxi va ularga qilingan barcha xarajatlarning to’liq summasida, jumladan, mazkur asosiy 
vositalarni foydalanish uchun ishchi holatiga keltirish bilan bevosita bog’liq bo’lgan etkazib 
berish va montaj qilish, o’rnatish, ishga tushirish va boshqa xarajatlarni hisobga olgan holda 
kiritiladi. 
Sotib olingan asosiy vositalarning dastlabki qiymati quyidagi xarajatlardan tashkil 
topadi: 
- etkazib beruvchilarga hamda shartnoma bo’yicha qurilish-montaj ishlarini bajarganlik 
uchun pudratchilarga to’lanadigan summalar; 
- asosiy vositalarni sotib olish (qurish) munosabati bilan qonunchilikda belgilangan 
tartibda to’langan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar summalari, shu jumladan bojxona bojlari 
va yig’imlari (agar ular qoplanmasa); 
- asosiy vositalarni sotib olish (qurish) bilan bog’liq axborot va maslahat xizmatlari uchun 
to’langan summalar; 
- asosiy vositalarni etkazib berish (qurish) xatarini sug’urtalash bo’yicha xarajatlar; 
- asosiy vositalar ob’ektini sotgan vositachilarga to’lanadigan haqlar; 
- asosiy vositalarni o’rnatish, montaj qilish, sozlash va ishga tushirishga oid xarajatlar; 
- aktivdan foydalanish uchun uni ishchi holatga keltirish bilan bevosita bog’liq bo’lgan 
boshqa xarajatlar. 

---