ÇAĞDAŞ TÜrk edebiyatlari-ii yazarlar

•  1944-1960 yılları arasında: Mehmet Müzekka Con, Aliosman Ayrantok, Hüseyin 
Oğuz, Rasim Bilazeroğlu, Ahmet Şerif, Sabahattin Bayram, Hasan Karahüseyin, 
Niyazi Hüseyin, Mefküre Molla, Lütfi Demir, Recep Küpçü, Latif Ali, Mülazım Ça-
vuş, Mehmet Çavuş, Mehmet Davut, Nazmi Nuri, Ali Pir, Ali Bayram 
•  1960-1970 yıllar arasında: Osman Aziz, Şaban Mahmudoğlu Kalkan, Mustafa Mut-
kov, Sabri İbrahim, Durhan Hasan, Faik İsmail, Şahin Mustafa, Fevzi Kadir, Naci Fer-
hat, Aliş Sait, Süleyman Yusuf, İsmail Çavuş, İzzet Naim, Halim Salim, Ahmet Emin.
•  1970 -1989 yılları arasında yeni bir şiir dalgası edebiyat sahnesinde yerini alır lakin, 
artık dergiler ve yayınevleri kapatılmıştır. Bu olumsuz şartlara rağmen yer altı nehir-
ler gibi edebiyat da resmî alanın dışında gelişimini sürdürür. Bu dönemde yetişen 
şairleri şöyle sıralayabiliriz: Mehmet Sansar, Necmiye Mehmet, Ali Boncuk, Mehmet 
Ali Oruç, İsa Cebeci, Arzu Tahir, Hüseyin Rasim, Havva Pehlivan, N. İbrahim, Fir-
devs Mehmedali, İdriz Ömer, Galip Mehmet, İbrahim Kamberoğlu, Ahmet Ali, Zait 
İsmail, Süleyman Mustafa, Mümin Yusuf, Leman İlyas, Zeliha Seyit ve İsmet Bayram.
Bulgaristan’da 19. yüzyıldan önceki Türk edebiyatının durumu nedir? Araştırınız.
Bulgaristan Türkleri edebiyatında, şiir her zaman ön planda gelmiştir. 1960 yılların-
dan sonra öykü, roman, piyes, eleştiri ve diğer türlerde eserler verenleri aşağıdaki gibi 
sınıflayabiliriz:
Öykü yazarları: Selim Bilal, Kemal Pınarcı, Süleyman Gavaz, Muharrem Tahsin, Ah-
met Tımış, Kazım Memiş, Yusuf Ahmet, Ali Kadir, Hüsmen İsmail, Mehmet Beytullah, 
Halim H. Halim, Ömer Osman, Sabri M. Con, İslam Beytullah, Kadir Osman, Mehmet 
Ahmet, Mustafa Bayramali, Mehmet Kocamusafa, Mümin Hatip, Ahmet Apti, İbrahim 
Mustafa, Fahri Tahir, Mehmet Halil, Hakkı İsmail, Kaşif Kasap ve Lamia Varnalı.
Roman Yazarları: Sabri Tata, Halit Aliosman, İshak Raşit.
Piyes yazarları: Yusuf Kerim, İsmail Bekir, Ali Derviş, Hüseyin Merdan ve Beyhan 
Nalbant
Eleştiri, dil ve edebiyat araştırmalarında: Rıza Mollov, İbrahim Tatarlı, Mefküre Mollo-
va, Şükrü Tahir, İshak Raşit, Hayriye Memova, İbrahim Beyrulla, Emil Boev ve Hüseyin 
Mahmut 
Çocuk edebiyatında: Nevzat Mehmet, Celil Yunus, Nadiye Ahmet, İsmail Yakup 
Mizahta: Mehmet Bekir, İsmail İbişoğlu, Turhan Rasi, İsmet Osman, Mustafa Keloğ-
lan, Ali Durmuş ,Sait Kerim, Ali Riza, Latif Karagöz, Tahsin Kara, Raif Taib, Osman Mu-
harrem, Nevzat Halit ilk akla gelen isimlerdir. 
Üçüncü dönem: 11 Kasım 1989 yılından - Günümüze kadar 
11 Kasım 1989 yılında Bulgaristan’da demokratik bir darbe gerçekleştirildi, totaliter 
rejimin diktatörü Todor Jivkov idareden uzaklaştırıldı, yerine daha demokratik bir yö-
netim getirildi. Türkçe yasak kapsamından çıkarıldı. Türkçe gazeteler, dergiler ve yayın 
evleri derhal sancılı da olsa yayın hayatına geçtiler. 1969-1989 yılları arasında karanlık bir 
dönem yaşayan Bulgaristan Türk edebiyatının önünde yeni ufuklar açıldı. 1992 yılında 
Kuzey Bulgaristan’ın Razgrat şehrinde Servet Tatar’ın başkanlığında Deliorman Türk Ya-
zarlar Birliği, Güney Bulgaristan’ın Kırcali şehrinde Aliş Sait’ in başkanlığında Arda adlı 
Türk yazarlar birliği kuruldu. 1993 yılında da Şumen şehrinde Türkolog Resmi Şerif baş-
kanlığında “Türk Dilini Koruma Derneği” kuruldu. Bunlara paralel “Işık”, “Hak ve Özgür-
lük”, “Zaman”, “Güven”, “Sabah”, “Kırcali Haber” ve “Ses” adlı gazeteler, “Ümit”, “ Kaynak” 
, “Kalem”, “Müslümanlar”, “Deliorman”, “Hoşgörü”, “Gönül”,“Balon” adlı dergiler, “Filiz” 
“Cır–Cır” “Hilal” adlı çocuk dergileri yayım hayatında yerlerini aldılar.
1

Çağdaş Türk Edebiyatları-II
176
Yıllarca kan kaybeden Bulgaristan Türkleri edebiyatı yeni bir kalkınma dönemine gir-
di, bu dönemde aktif yazan yaratıcılardan ilk akla gelen yazar ve şairler şunlardır: Mus-
tafa Çete, Ali Tiryaki, Hüseyin Köse, Haşim Akif, Naim Bakoğlu, Nevzat Yakup, Nurten 
Remzi, Fehim Hüseyin, Durhan Mahmut, Saffet Mustafa, Mukaddes Akman, Nefise Ha-
bip, Fatma Hüseyin, Haşim Semerci, Habil Kurt, Hasan Üzeyir, Resmiye Mümün, Kamil 
Topçu ve Osman Solak
Bulgaristan Türk edebiyatı, günümüzde demokratik şartlar içinde, totaliter rejimde 
aldığı yaraları sararak gelişiyor, sanatçılar ana dilleri olan Türkçe ye sahip çıkarak büyük 
bir azimle çalışmalarını sürdürmekteler.
Örnek: Niyazi Hüseyin’den Bir Şiir
UÇUN MARTILAR 
Kanat açmışsınız serinliklerde
Uçun, şu enginler sizin martılar 
Dolaşıp, dolaşıp mavi göklerde 
Köpüklü sulara inin martılar 
Dolaşıp, dolaşıp mavi göklerde. 
Sırlı ışıklar gibi, dalın denize 
Kuduz dalgalarla yarışınız var 
Sular ninnicikler söylesin size 
Ben destan yazayım buna martılar 
Sular ninnicikler söylesin size. 
Martılar siz niçin göç etmezsiniz? 
Bazı kuşlar gibi sıcak illere
Bizim denizi bırakıp gitmezsiniz 
Sizi buralı eden bu sevgi ne? 
Bizim denizi bırakıp gitmezsiniz. 
Siz kadar ben de severim denizi
Şafak gözünü ilk buradan açar 
Bakışlarım gökte kucaklar sizi 
Hayalim sanmayın sizlerden kaçar
Bakışlarım gökte kucaklar sizi. 
Deniz bana yar oldu dostlarım siz 
Siz gibi ben de aşığım bu yere
Hiç bırakılır mı bu şirin deniz 
Göç edilir mi yabancı illere?
Hiç bırakılır mı bu şirin deniz? 
Bu yerin değeri söyle ne etmez?
Uçun, uçun suya dalın martılar 
Sevda bu yerleri bırakıp gitmez
Bizimle baş başa kalın martılar
Sevda ecdat yurdunu bırakıp gitmez. 
1964, Burgaz
(Köy  Yankıları,  Şiirler,  Narodna  Prosveta, 
Yayınevi, Sofya, 1964)
Makedonya ve Kosova Türk Edebiyatı (Eski Yugoslavya)
a) Makedonya Türk Edebiyatı: Makedonya topraklarında Kuman, Kıpçak ve Avar boy-
larının bıraktıkları izleri köy ve dağ adlarında görebiliyoruz: Kumanova ve Şar dağı gibi. 
Türkçenin köklü olarak bu topraklarda kalıp yaşaması Osmanlı Türklerinin 14 yy. Bal-
kanları fethi ile gerçekleşmiştir. Balkan savaşından sonra Osmanlı topraklarından ayrılan 
Makedonya önce Sırbistan Krallığı ve daha sonra da Yugoslavya sınırları içinde varlığını 
sürdürdü. Üsküp, Kalkandelen, Gostivar, Kocacık, Ohri, Manastır ve Resna’ya yerleşen 
Türkler göçlere rağmen bu gün de orada varlıklarını sürdürmektedirler ve o şehirler hâlâ 
önemli Türk kültür merkezleri olarak yaşamaktadır. 
Makedonya 8 Eylül 1991 yılında bağımsızlıga kavuştu. Nüfuzu 2 milyon olan küçük bir 
Balkan ülkesidir. Türklerin sayısı 120 bin dolayında. Türkler, kurdukları Türk Demokratik 
Parti ile ülkenin siyasi hayatına aktif bir şekilde iştirak etmektedirler. Makedon ve Arna-
vutlardan sonra üçüncü kalabalık etnik grup olarak varlıklarını sürdürmektedirler. İkin-
ci Dünya savaşından sonra Yugoslavya devletinin sınırları içinde yer alan Makedonya’da 
Türkçe ilkokul ve ortaokullarda resmen okutulmaya başlandı. “Birlik” (1944-2000) adlı 
haftada bir defa yayımlanan çok sayfalı gazete yayın hayatına girdi. Onu “Sesler” (1966-
2000) adlı edebiyat ve fikir dergisi izledi. Daha sonra “Sevinç” (1950-2000) ve “Tomurcuk” 

7. Ünite - Balkanlarda Türk Edebiyatı ve Karakalpak Edebiyatı
177
(1957-2000) dergileri de yayın hayatında yerlerini aldılar. “Yeni Yol”, kültür ve sanat der-
neği kuruldu. Türkçe radyo yayınları başladı, Üsküp Türk tiyatrosu faaliyete geçti. Üniver-
sitede Türkçe bölümünün açılması eğitimde yeni bir dönemi başladığını müjdeledi. Dergi 
ve gazetelerinin etrafında kısa zamanda yerli Türk şair ve yazarlarının yetişmesi sağlandı. 
1950 yılında “Makedonya Genç Türk Yazarların Eserleri”, adlı ilk antoloji yayınlandı. Kök-
lü Türkçe basın geleneği olan Makedonya’da kısa zamanda çok sayıda yerli şair ve yazar-
ların şiir, öykü ve derlemeleri yayınlandı. Onların arasında en başarılı olarak şu isimleri 
saymak doğru olur: Hüseyin Süleyman, Şükrü Ramo, Abdülfettah Rauf, Mahmut Kıratlı, 
Lütfi Seyfullah, Mustafa Karasan, Necati Zekerya, Fahri Kaya, Nusret Dişo, İlhami Emin, 
Enver Tuzcu, Recep Murat Bugariç, Sabit Yusuf, Fahri Ali, Esat Bayram, Selma Ahmet, 
Avni Engüllü, Suat Engüllü.
1993 yılında Yugoslavya’nın dağılmasından sonra Makedonya bağımsızlığını kazandı. 
Yeni rejim Makedonya Türklerine özgürlüğün dışında yeni ekonomik sıkıntılar ve yeni 
kültür edinimleri getirdi. İlk ve ortaokullarda Türkçe eğitimin kalitesi yükseldi, basın ve 
yayın hayatı daha özgür oldu. Günümüzde haftalık, “Yeni Balkan” gazetesi, aylık “Vardar”, 
“Köprü” dergileri Üsküp’te, “Hikmet” adlı ilmi araştırma dergisi de Gostivar’da yayın haya-
tını sürdürmektedir. Üsküp’te iki Türkçe yayınevi yerli şair ve yazarların şiirlerini öyküle-
rini ve yıllık edebi derlemelerini yayımlamaktadır. Yeni neslin önde gelen şair ve yazarları; 
Bekir Adi, Melahat Engüllü, Leyla Şerif, İrfan Bellür, Esra Süleyman, Hakan Şerif, Hüsref 
Emin, Rıfat Emin, Biba İsmail, Zeynep Hüseyin, Enver İlyas vb. eserlerini Türkçe yazmaya 
devam etmektedirler,
Makedonya Türk şiirinden bir örnek:
Fahri ALİ
YÜREĞİM GENİŞTİR
alıştık derdin her çeşidine 
göçe, çekiye, yalnızlığa 
var olan yaşam zevkiyle 
katıldık ağrıları yenmeye
zaman seninle bir olur
zaman seninle kör olur
alıştık derdin her çeşidine.
senden ayrı alıştık bu yaşamın zevkine
gönlümüz kırık ama yaşamak tadı başka
toprağın içinde yatanım yatanlarım
zaman akımı içinde unutulmaz
sinsice bir tarihi yok etmeye kalkışana kızarım
o tarih benim tarihim, o eser benim tarihimden kalma
senden ayrı alıştık bu yaşamın zevkine
yüreğimiz geniştir açıktır kapıları herkese
tarihimiz zengindir küçülmez eserimiz
bir minareden gelen ezan ile
yüzümüz ak ufuklar engin
kapılmayız iğrençliklere zaman gerçeğinde
sevdalanmayı biliriz sevdalanmışız
yüreğimiz geniştir açıktır kapıları herkese.
 
 
 
 
 
 
1997, Üsküp
(Fahri ALİ, Çile Gözü (Şiirler), Birlik Yayınları, Üsküp, 1997)

Çağdaş Türk Edebiyatları-II
178
b)  Kosova  Türk  Edebiyatı:  Osmanlıların  Balkanlara  ilk  adımlarını  attığından 
beri Kosova Türk kültürünün ve edebiyatının önemli merkezlerinden biri olarak bi-
linmektedir.  Kosova,  Balkan  Savaşı’ndan  sonra  Osmanlı  topraklarından  koparıldı, 
Sırbistan’a verildi. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Yugoslavya’da özerk bir bölge ola-
rak kaldı. Büyük göçlere rağmen o topraklarda kalan Türkler “Evladı Fatihan” çocuk-
larıdır. Onlar, yüz yıllardan beri milli örf ve âdetlerini koruyarak sözlü ve yazılı edebi-
yatlarını yaratarak, dinamik bir toplum olarak varlıklarını sürdürmektedirler. Türkle-
rin yoğun olarak yaşadığı şehirler ve köyler şunlardır: Priştine, Prizren, Mamuşa, Gi-
lan, İpek, Mitrovitsa.
Kosova bölgesinde, 1951 yılında Yugoslavya parlamentosunun aldığı özel bir karar-
la ilk ve ortaokullarda Türkçe okutulması karalaştırıldı. Priştine’de “Gerçek”, Prizrende 
“Doğru Yol” dernekleri kuruldu. Türkçe radyo ve televizyon yayınları başladı. Türk tiyat-
rosu faaliyete geçti ve Priştine Üniversitesi’nde Türkçe Bölümü açıldı. 1970-1990 yılları 
arasında yayınlanan haftalık “Tan”, gazetesi “Çığ”, “Esin”, “Kuş”, “Çevren”, adlı dergilerin 
yayın hayatına girmesi Türk kültürünün ve edebiyatının gelişmesinde yeni bir sayfa açtı.
Eski  Yugoslavya  devletinin  dağılmasından  sonra  Kosova  özgürlüğüne  kavuştu. 
Hâlen, Kosova Cumhuriyeti’nin nüfusu 2 milyonu aşmaktadır. Türkler, Arnavutlardan 
sonra  ikinci  büyük  etnik  topluluktur.  Bu  gün  Kosova’da  100  bin  dolayında  Türk  ya-
şamaktadır. Kosova Türkleri, Kosova Demokratik Türk Partisi’ni kurdular. Son parla-
mento seçiminde, Kosova parlamentosuna üç milletvekili göndererek kendi varlıklarını 
siyasi platformlarda da dile getirmeye başladılar. Prizren ve Mamuşa Kosova Türkleri-
nin edebiyat ve sanat merkezi olma özelliğini bu gün de korumaktadır. Şu ayrıntıyı da 
ilave etmekte yarar var: 2006 yılında bağımsızlığını kazanan Kosova’da, Mamuşa halkı 
belediye başkanı Arif Bütüç’ün önderliğinde ısrarlı bir mücadeleden sonra Kosova par-
lamentosun özel kararı ile Mamuşa belediyesinin resmi dilinin Türkçe olmasını sağladı-
lar. Mamuşa belediyesi bu gün Kosova’da ve Avrupa ülkelerinde resmi dili Türkçe olan 
tek belediyedir.
Kosova’nın  bağımsızlığına  kavuşmasından  sonra  Türkler  daha  özgür  basın,  yayın 
imkânlarına kavuştular. Hâlen Türkçe gazeteler, dergiler neşredilerek ve radyo yayınları 
yapılmaktadır. “Yeni Dönem”, “Bay”, “Derya”, “Sofra”, “Medeniyet, “Türkçe’m”, adlı dergi 
ve gazeteler yayımlarını sürdürmektedirler. Kosova’daki şairler bu gün Hacı Ömer Lütfi 
ve Aşık Ferki’nin şiir geleneğini devam ettirmektedir. Günümüzde 60-70 dolayında şair, 
yazar, gazeteci aktif olarak Türkçe eserler vermektedir. Onlardan en önemli olan şu isim-
leri sayabiliriz: Süreyya Yusuf, Zeynel Beksaç, Nimetullah Hafız, Hasan Mercan, Naim 
Şaban, Altay Suroy, İskender Muzbeg, Sadık Tanyol, Hüseyin Aslan, Agim Yeşeren, Meh-
met Bütüç, Fahri Mermer, Reşit Handan, Etem Baymak, Raif Kırkul, Cemali Tunalıgil, 
Arif Bozacı, Arif Bütüç, Özcan Micalar, Osman Baymak, Enver Baki, Vahit Ergin, Ahmet 
İğciler, Suphi Mazrek, Bayram İbrahim, Burhan Sait, Raif Vırmiça, Aluş Nuş, Fikri Şiş-
ko, R.Sulçevsi, Birsen Şufto, Taner Güçlütürk, Leyla Leskovçalı, Esin Muzbeg ve Rezzan 
Zborça v.b.

7. Ünite - Balkanlarda Türk Edebiyatı ve Karakalpak Edebiyatı
179
Kosova Türk şiirinden bir örnek: 
Zeynel BEKSAÇ
RUMELİ’DE BAĞBOZUMU
Suat Engüllü’ ye 
Düştük yollara
Asfalt yerine yüreğimizi döşeyerek 
Göç bizim, hasret bizim
 Bir söğüt dalı gibi soyulan 
Ömür bizimdi
Dert dinledik
Dost lokması yedik
Yörük köylerinde
Bahara duramayan istemler
Kalemin sivri ucunda yas tuttu.
Yokuşlara vurduk
Düze çıktık
Aşımız direnç
Gurbet yazgımız 
Dilimiz namusumuzdu
Rumeli’de bağbozumu şimdi
Kırlangıçlar telaşlı
Eski nallar yol gözlüyor 
Yüreklerde kavalın içli sesi
Fırtına koptu kopacak.
Prizren, Ocak 1991
Romanya Türk Edebiyatı
Romanya Balkanların en büyük ve en kalabalık ülkesidir. Nüfusu 22 milyondur. Romen-
ler, Macarlar ve Türkler yüz yıllardan beri beraber yaşamaktadırlar. Günümüzde Türkler 
Romanya’da üçüncü kalabalık etnik gruptur. Daha fazla Bükreş, Köstence, Mecidiye, Galat 
şehirlerinde ve Kuzey Dobruca köylerinde toplu olarak varlıklarını sürdürmektedirler. Ço-
ğunluğu Osmanlı bakiyesi olan Anadolu Türkleridir, onlara 1783 yılında Kırım’ın Rusya’ya 
bağlanmasından sonra Kırım’dan kaçan ve göç eden Tatar Türkleri de eklendi. Bu gün sayı-
ları 130 bin dolayındadır. XX. yy. sonunda sosyalist rejimin çökmesiyle Çauşesku baskısın-
dan kurtulan Romanya Türkleri, Romanya Demokratik Partisi’ni kurdular. Günümüzde Ro-
manya parlamentosuna üç milletvekili göndererek ülkenin siyasi ve iktisadi hayatına aktif 
iştirak etmektedirler. Kendi örf ve âdetlerini koruyarak milli kültürlerini geliştirmektedirler. 
Diğer Balkan ülkelerinden farklı olarak Romanya’da Batı Oğuz Türkleri ve Tatar Türk-
leri iki grup olarak varlıklarını sürdürmektedir. Yazılı edebiyatları 19. yy. sonlarında baş-
ladı. Bu gün Romanya’daki Türk kökenli şairler ve yazarlar, Oğuz Türkçe’si ve Kuzey Tatar 
Türkçe’si ile iki yazı dili kullanarak eserler vermektedir. Belli başlı şair ve yazarları şun-
lardır: Mehmet Niyazi, İsa Halim Yusuf, Nevzat Yusuf, Yaşar Memedemin, Altay Kerim, 
İsmail Ziyaeddin, İsmail Davut, Gülten Abdullah, Enver Mahmut, Emel Emin, Güner Ak-
molla, Neriman İbrahim, Necibe Şüküri, İon Arion, Cevat Reşit, Acıemin Baubek, Fatma 
Sadık, Ahmet Hacı Cemal, Mustafa Ali Mehmet, İnci Emin ve İrfan Mehmet. Türk şairleri 
arasında Romence de şiirler yazan Fatma Sadık Romen şiirine Şark imgeleri taşıyan ilk 
şair olarak Romen edebiyatında da önemli yer tutmaktadır. 
“Renkler” adlı edebiyat ve fikir dergisi Bükreş’te Romen Yazarlar Birliği ve Azınlık-
lar  Komitesi  tarafından  yılda  iki  defa  Türkçe  olarak  yayınlanmaktadır.  Bunun  dışında 
Köstence’de “Karadeniz” adlı aylık çok sayfalı gazete üç dilde: Tatarca-Türkçe-Romence 
olarak, “Hak Ses”, gazetesi Türkçe-Romence, “Tuna Mektupları” ve “Gençlik” dergileri ise 
Türkçe-Romence olarak yayımlanmaktadır.
Bürkeş’te Romanya Azınlıklar Komitesi’nin “Kriterion” adlı yayınevi diğer azınlıkların 
şair ve yazarları ile beraber, Türk kökenli şair ve yazarların eserlerini de devlet desteği ile 
periyodik olarak yayımlamaktadır. Bu güne kadar elliye yakın eser yayımladı ve yeni eser-
ler de yayımlanmaya devam etmektedir.

Çağdaş Türk Edebiyatları-II
180
Örnek Şiirler: 
Fatma SADIK
GÜZELMİŞ TÜRKÇE ŞİİR YAZMAK
Güzelmiş Türkçe şiir yazmak
Bulutlara çivi çakmak geceleri
Dudaklarım söylemez
kalbim silahsız oyuncak.
Asılı duvarlar konuşurlar
Yeniden şiir yazmak için
Parlayan güneşi isterim
Isıtabilen tos toparlak
Yüz yıllık yaprakları… 
Sabahları bir fincan kahve ikramı 
Sizin olsun diyelim. 
Güzelmiş Türkçe şiir yazmak.
Çivi çakmak geceleri
Çaresiz hastalıklara
Tatlı yorgunluklara
Yeniden doğmak için 
Güzelmiş Türkçe şiir yazmak.
1998, Bükreş
İsmail ZİYAEDDİN
İLKYAZ
İlkyaz keldi, karlar ırıy!
Awa, cer, kök külımsıriy
Suwga toldı gene dere,
Künge karap şöl yeşere!
Suwuk celler esmiy endi,
Alay barlık neşeleni
Küzde ketken kuşlar kayta
Taw kuwanştan türkü ayta!
Şölde kozılar otlaylar,
Toygan son zıplap oynaylar. 
Ballar desen, hepsi tışta,
Az can sığılmadı kışta.
Köyde uzuw-şuw balaban,
Üy aldma şıktı saban,
Köylıler üy aldında
Turmay ket-kel anda-mında. 
Bir yakta traktör maylana
Bir yakta tuhum şayiana
Küle işçi köylın yüzı 
Hem ışlıy hem cırlay özı.
1980, Köstence 
Yunanistan–Batı Trakya Türk Edebiyatı
Bugünkü Yunanistan topraklarına 6. yy.dan sonra Kumanlar, Bulgarlar, Kıpçaklar, Uzlar, 
Gagavuzlar dalga, dalga gelip yerleştiler. Devletler kurdular kendi aralarında ve komşuları 
olan Doğu Roma İmparatorluğu ve Slavlarla savaşarak bir kısmı yok oldu, ayakta kalan 
boylar  da  dağlara  çekilerek  varlıklarını  sürdürdüler.  1356-1361  yıllarında,  Osmanlılar 
Doğu ve Batı Trakya topraklarını fethetti. Trakya’ya yüz binlerce Anadolu türkü yerleşti. 
Kısa zamanda Selanik, Gümülcine, Dedeağaç, İskeçe, Trakya’da Türk kültürünün önemli 
merkezleri hâline geldiler. Bilhassa Selanik’te doğan “Genç Kalemler” hareketi ve 20. yy. 
başlarında yayın hayatına giren “Çocuk Bahçesi” adlı dergi Türk edebiyatının gelişmesinde 
önemli bir dönüm noktası oldu.
Günümüzde Yunanistan küçük bir Balkan ülkesidir, nüfusu 10 milyon dolayındadır. 
Bu  ülkede  Yunanlılardan  başka  Makedonlar,  Arnavutlar,  Batı  Trakya  Türkleri,  12  Ada 
Türkleri, Gagavuzlar ve Ortodoks Karamanlı Türkler yaşamaktadır. 1923 Lozan antlaş-
ması ile Yunanistan’ın Batı Trakya bölgesindeki Türkler, azınlık statüsüyle orda kaldılar. 
Hâlen o topraklarda 150 bin dolayında Batı Trakya Türkü azınlık olarak yaşamlarını sür-
dürmektedirler. Diğer Türklerden farklı olarak Batı Trakya Türkleri halk edebiyatlarını 
yaşattıkları gibi yazılı olarak ta edebiyatlarını geliştirmektedirler.
Günümüzde ilk ve orta dereceli okullarda dersler Türkçe okutulmaktadır. Bir lise bir 
de yüksek pedagoji okulu Batı Trakya’da Türk aydınlarının yetişmesini sağlamaktadır. On-
ların dışında kültür dernekleri, tiyatro grupları, yerel radyo ve televizyon kuruluşları da 
Batı Trakya Türklerinin kültürüne hizmet vermektedir.
Lozan Antlaşması’ndan sonra Batı Trakya’da yazılı basın yeni ve sansürlü bir döneme 
girdi. 1923 yılında yapılan ilk genel seçimde ilk Türkçe Zaman adlı gazete İskeçe’de 3-4 
sayı yayınlandı. Devamla İmdat, Cumhuriyet, Yeni Ziya, Trakya Postası, Balkan Yeni Yol 
Adalet, Yarın ve diğer gazeteler ülkenin siyasi ve ekonomik durumuna göre küçük tirajda 
da olsa uzun yıllar Batı Trakya’da Türkçe basın-yayın hayatını canlı tuttular.

7. Ünite - Balkanlarda Türk Edebiyatı ve Karakalpak Edebiyatı
181
Halen Batı Trakya’da “İleri”, “Balkan Postası”, “Birlik”, “Öğretmenin Sesi”, “Ger-
çek”,  “Şafak”,  “Yuvamız”,  “Rodop  Rüzgarı”,  “Atılım”,  “Adalet”,  “Yeni  Dönem”,  “Mi-
henk”, “Genç Kalemler”, “Çocuk Dünyası”, gibi gazete ve dergiler yayınlanmaktadır. 
Son yıllarda Türkçe şiir, öykü, deneme, tarih ve çocuk kitaplarının sayılarının art-
tığını görüyoruz.
Batı Trakya Türk edebiyatının önde gelen şair ve yazarları da şunlardır: Mehmet Hil-
mi, Mehmet Arif, Alirıza Saraçoğlu, Hüseyin Mahmutoğlu, Rahmi Ali, Mehmet Çolak, 
Mücahit Mümin, Naim Kazım, Salih Halil, Reşit Salim, Şükran Raif, Hüseyin Mazlum, 
Aliriza  Saraçoğlu,  Mehmet  Hilmi,  Gülten  Mustafa,  Abdurrahim  Dede,  Ercan  Caneri, 
Mehmet Dükancı, Hasan Ahmet, Füsün Suka, Sema Tahsinoğlu, Hülya Emin, İbrahim 
Baltalı, Mustafa Çolak vb.
Örnek Şiir:
HASAN AHMET
ÇAĞRI
İddia etmiyoruz!
Ülkemiz Yunanistan’ı daha çok seviyoruz Kostalar’dan, iddia ediyoruz!
Vatan aşkında, geride de değiliz onlardan.
Şehit vererek, beraber dönmedik mi savaşlardan,
İtalyanlara karşı topraklarımızı savunmaktan?
Anamızdan emdiğimiz süt geldi fitil, fitil burnumuzdan 
Dersler çıkartmadınız mı 29 Ocaklardan?
Yirmi birinci gün kalktık ölüm orucundan.
Bıktık usandık ayırımlardan, kayırımlardan.
Buna rağmen,
Hiçbir güç vazgeçtiremez bizi haklı davamızdan.
Söyler misiniz lütfen?
Ne istersiniz; size kul köle olan insanlardan?
Yetti gayri!
Bizi mahrum etmeyiniz haklarımızdan.
Haydi!
Vazgeçin kör inadınızdan.
Kurtulun artık alınlarınızdaki kara damgalardan,
Bir de
Size hesap soranlardan.
Gelin!
Aşk, barış, mutluluk şarkıları söyleyelim hep bir ağızdan.
2008, Gümülcine
(Hasan Ahmet, Ömür Boyu Muhalefet, (Şiirler), Gümülcine, 2008)
Balkanlar’daki Türk edebiyatında kullanılan dille Anadolu’da kullanılan dil arasında ne gibi 
bir ilgi vardır? Bunların Osmanlıca ile ilişkisi nedir? Araştırınız.
Moldova-Gagavuz Yeri Gagavuz Edebiyatı
Gagavuzlar Ortodoks Türklerdir. 700 yıldan beri Balkanlarda örf ve adetlerini koruya-
rak varlıklarını sürdürmektedirler. Dünyada 300 bin dolayında Gagavuz Türkü var, Kar-
pat  dağlarının  Kuzey  eteklerinde,  Rusya’da,  Ukrayna’da  Kazakistan’da  Bulgaristan’da 
Yunanistan’da ve Romanya’da etnik grup olarak varlıklarını sürdürmektedirler. Gagavuz 
Türklerini yaşadıkları ülkelerde Katolikler ve Ortodokslar asırlardan beri asimile etmek 
istedikleri hâlde başarılı olamadılar. 
Gagavuzların sözlü edebiyatları çok eski ve şaman efsanelerine dayanmaktadır. Halk 
edebiyatında Nasreddin Hoca, Aşık Garip, Köroğlu ve Türk halklarının efsane kahraman-
ları önemli yer tutmaktadır. Asırlar boyunca Gagavuz kökenli şair ve yazarlar ana dillerin-