Celâleddÿn hâRÿzmshah'in son günleri o. Z

Beklenmeyen Darbe: Yassi Çimen
Hârizmshah'in mamlakatlariga hujumini oldini olish uchun kuchlarini birleÿtiren
Konya, Haleb va Suriya meliklari, kuch to'plash uchun harakatga o'tganlar, birbirlariga
yuborgan elchilerin gidiÿ-geliÿleri sÿklaÿmÿÿtÿ.19 Diÿer yandan 16Zehebî ,
Muhammed b. Ahmad b. Usmon b. Kaymaz, Iber fî Haberi men Gaber, tahk.
Diÿer yandan uni yere saran son darbeyi indirecek ittifak da bu olay sebebiyle
ortaya çÿkmÿÿtÿ. Anadolu Selchuklu sultoni Alaaddin Keykubad va Misr Eyyubi
hukmdori el-Melik Komil, Celâleddin'in o'z mamlakatlariga qarshi harakat qilishdan
xavotirlanib, birleÿtirme yo'liga gitmiydi.
Muhammed Zaglul, Beyrut, tsz., III,
198. 17ÿbnTaÿriberdî, asr, VI, 321. 18ÿbn
Esîr, as , XII, 472. 19Ibn Esîr, as , XII,
489.
34
Machine Translated by Google

---

CELÂLEDDÿN HÂRÿZMSHAH'IN SON GÜNLERÿ
Hârizmshah'in,hem Keykubâd'in kuchlarini ko'proq ahamiyat bermayapti
hem kasalligi sababiyle Rükneddin'in acele davranÿlmasÿ yolundaki
tavsiyalariga aldirish yo'q edi. Melik Eÿref Sham va Cezire askerlarini topib
Sivas'a va rarak Alaeddin bilan buluÿtu; Ahlâta doÿru harakate geçmesine
qaramay, ular hali Ahlâtta kutmoqdalar. Hârizmÿah biraz iyileÿince, Erzincan
istikametinde harakate geçtiler. Selchuklu ve Eyyubî birleÿik kuchlerinin
Erzincan'a bog'liq Akÿehir'e urganlarini haber alÿnca, Cihanshah'ÿn taklifi bilan
tez harakat qilib Yassi çimen mintakasiga yerleÿip çadÿrlarini kurdular.21 1230
senesi Ramazon oyining 28. Günü iki ordu Yassÿ çimende qarshi qarshiya
geldi. Melik Eÿrefin askerleri zÿrh ve donanÿmlarÿyla göz kamaÿtirirken,
Hârizmshah birlikleri yaxshi okçularÿyla diqqat bilan qaraydi.
Erzurum Selchuklu meliki Rukneddin Cihanshah'in Hârizmshah'in elini çabuk
tutmasi uchun israrlari davom etmekteydi. Cihanshah, Eyyubî va Selchuklu
kuv vetlerinin bir araya gelmeden oldin ularni ayrÿ-ayrÿ kapana kÿstÿrÿp
ishlarini bi tirmeyi taklif qilishdi.
Kecha karanligida yo'lini ÿaÿÿran Selchuklu keÿif birliÿi, Hârizmshah'in
ordusunun ichiga düÿünce çok ÿiddetli çarpÿÿmalar paydo bo'ldi; öncü bir lik
kÿsmen kÿlÿçtan geçirilerek geri kalan qismi esir qilindi. Ancak Selchuklu öncü
birligining urush esnasida paydo bo'lgan cesaret, qahramonlik va urush
taktiklari Celâleddin'i hayratda qoldirgan edi. Bu holati muttafiki Cihanshah'a
ochiqca,o, so'z mavzusi birlikning juda o'ziga xos, tanlash bir birlik ekanligini
oldinga surerek boshqalarining shunday ola bilmasligini belirtti; Hârizmshah'ÿ
rahatlat maya çalÿÿtÿ.22 Boshqa yandan Hârizmshah'ÿn öncü birliÿi Alaeddin
va Eÿrefin kuvvetlerince dinlenme esnasida ani bir baskÿnla yangilgiye
uÿratÿldÿ. Buning ortidan Harezmlilere ait ikkinchi birga darmadaÿÿn qilingan.
Ulardan hangisi oldin varirsa uni haklayacaklar keyin boshqasining ustiga
saldiracaklardi.
Bundan tashqari, bir tepenin arkasiga joylashtirilgan mancÿnÿk ve çarklar
durmaksizin ok ve neft fÿrlatmaktaydi. Savaÿta vaqtincha afzal va yangilgiler
bo'lish bilan birga uchinchi kun oxirida gulen taraf Keykubâd-Eshref ittifakiydi.23
Celâleddin'in sag kanadina yuklenen Selchuklu ve Eyyubî askeri bura yi
çökertince, Kemaleddin Kâmyar va melik Gazi sol kanada hujum ettiler.
20Nesevî, yoshi, s.
231. 21bn Bîbî, yosh, I,
394. 22ÿbn Bîbî,
yosh, I,
396. 23Ibn Esîr, yosh, XII, 490.
35
Machine Translated by Google

---

Usmon GÜRBUZ
kerlerinin yo'llarini hayratda qoldirib Selchuklu-Eyyubî askerlarining o'rtasiga
tushmalariga yo'l ochadi, bu sabablar halokatlarini arttiradi, vadilerin
o'ldirilgan askerlar bilan to'ldiriladi, Harazm askerlarining barcha ustunlarining
ele geçirildiÿini ko'rsatmoqda.