Chirchiq davlad pedagogika unverstiteti gumanitar fanlar fakulteti
R (ar) harfi. R harfi r fonemasining qalin, r esa ingichka variantini ifodalaydi. R
Download 389.88 Kb.
|
OBIDAXON MUSTAQIL ISH (2)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Til o‘rta va til orqa undoshlari
R (ar) harfi. R harfi r fonemasining qalin, r esa ingichka variantini ifodalaydi.
R harfiga misol: jQR arqïš - karvon, uLRq qarluq – urugʻ nomi (BX). r harfining misoli: wrtw ötrü – keyin, rj zxJ yağïz yär – qoʻngʻir yer (KT). L (al) harfi. L harfi l fonemasining qalin variantini, l ingichka variantini aks ettiradi: xLo uluğ - katta, iLoY itj yeti yolï – etti bor (KT); li yoki l äl – yurt (KT), gil ik äki älig – qirq ikki (E). Til oldi-tanglay undoshlarini bildiruvchi harflar: Ch (Chi) harfi. C Ch fonemasini ifodalaydi: zoQYxuc Čuğayquz – joy nomi, ncw üčün – uchun (To‘n), Rocilwf Kuličor – kishi oti (KCh). Sh (Shi) harfi. Š yozuvda j, V shakllariga ega bo‘lib, sh tarzida o‘qiladi. J oʻrxun bitiglarida, V yenisey bitiglarida qo‘llanilgan: Dj šad – unvon nomi (KT), ADYÔ tašda –toshda (To‘n), VY yaš – yosh, VDQ qadaš - o‘rtoq (E). Til o‘rta va til orqa undoshlari: Y (Ay) harfi. Y y fonemasining qalin, j ingichka variantini bildiradi. Y harfiga misol: iCoxY ayğučï – maslahatchi (To‘n), irj RuxYu Uyğur yäri – Uyg‘ur yurti (E). j harfining misoli: zwj itj yäti yüz – etti yuz, kjk käyik – yavoyi hayvon (To‘n). Q (Aq) harfi. Q, u, I harflari q fonemasini ifodalaydi. Q tovushi qanday unli bilan yondosh kelishi, bo‘g‘inning holatidan kelib chiqib, turli harflar ko‘magida ifoda etilgan. ïq, qï morfo-fonologik ko‘rinishda I {aq}, {qa} holatida Q, {uq}, {oq}, {qu}, {qo} holatida u harfi bilan yozilgan. Ularninig orasida Q ning vazifasi kengroq. U u bilan I ning o‘rnida kela oladi, ammo keyingi ikkisi birinshisining o‘rnida ishlatilmaydi: NQ qan - xon, moQaRQ Qaraqum – joy nomi, pDou qodup - qo‘yib, uLRQ Qarluq- etnos oti, zQRiI qïrqïz – etnos nomi, #ÔiQ qïtan - Xitoy (To‘n). K (äk) harfi. K, f, F harflari k tovushini ifodalaydi. K undoshi qanday unli bilan yondosh kelayotgani, bo‘g‘inning holatidan kelib chiqib, turli harflar ko‘magida qo‘llanilgan. Bu harflarning ishlatilish o‘rni ham q ning ifodalanishi singaridir. Ularninig orasida K ning vazifasi kengroq. U f bilan F ning o‘rnida kela oladi, ammo keyingi ikkita harf birinshisining o‘rnida ishlatilmaydi: KjK käyik – yavvoyi hayvon (To‘n), cwF küč – kuch, quvvat, Frwt türk – urugʻ nomi (KT). Download 389.88 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling