Chizma chizishdagi aniqlik shartlari

Nuqtani 2 va 3 tekislikka proeksiyalash. 
Birinchi oktantda joylashgan nuqtaning chizmasi. Fazodaning I oktantida joylashgan A nuqta 
va o‘zaro perpendikulyar H, V va W proeksiyalar tekisliklari sistemasi berilgan (3.20,a- rasm). A 
nuqtaning ortogonal proeksiyalarini yasash uchun bu nuqtadan proeksiyalar tekisliklariga 
perpendikulyarlar o‘tkazamiz. 
Faraz qilaylik, A nuqtadan H tekislikka tushirilgan perpendikulyarning asosi A' bo‘lsin. Mazkur 
nuqtadan V tekislikka tushirilgan perpendikulyarning asosini aniqlash uchun A dan Ox ga 
perpendikulyar o‘tkazamiz va bu o‘qda Ax ni topamiz. So‘ngra Ax dan Ox ga perpendikulyar qilib 
o‘tkazilgan chiziqning A nuqtadan V tekislikka tushirilgan perpendikulyar bilan kesishgan A” 
nuqtasini topamiz.
3.20-rasm 
A nuqtadan W tekislikka tushirilgan perpendikulyarning asosini (3.20a-rasm) aniqlash uchun A' dan 
Oy o‘qiga tushirilgan perpendikulyar o‘tkazamiz va A
y
ni belgilaymiz. So‘ngra A
y
dan Oy ga 
perpendikulyar qilib o‘tkazilgan chiziqning A nuqtadan W ga tushirilgan perpendikulyar bilan 
kesishgan A"' nuqtasini topamiz. A nuqtadan W tekislikka tushirilgan perpendikulyarning asosi A"' ni 
A" dan Oz o‘qigacha o‘tkazilgan perpendikulyar orqali ham aniqlash mumkin. 
A nuqtadan H, Vva Wtekisliklariga o‘tkazilgan perpendikulyarlarning asoslari A', A" va A"' 
nuqtaning ortogonal proeksiyalari deyiladi. Bunda A' - nuqtaning gorizontal proeksiyasi, A" - frontal 
proeksiyasi va A"' - profil proeksiyasi deyiladi va A(A',A",A’”) ko‘rinishida yoziladi. A nuqtaning 
chizmasini tuzish uchun V tekislikni qo‘zg‘atmasdan H va W proeksiyalar tekisliklarini V tekislikka 
jipslashtiramiz (3.20,b-rasm). A nuqtaning A" frontal proeksiyasi V tekislikka tegishli bo‘lgani uchun 
uning vaziyati o‘zgarmay qoladi. Gorizontal A' va profil A"' proeksiyalar H va Wtekisliklariga mos 
ravishda tegishli bo‘lgani uchun bu tekisliklar Ox va Oz o‘qlar atrofida pastga va o‘ngga 90° ga buriladi 
va 3.20,b,v-rasmda ko‘rsatilgan vaziyatni egallaydi. A nuqtaning hosil qilingan chizmasida uning A' 
va A" proeksiyalari Ox ga perpendikulyar bo‘lgan bir proeksion chiziqda, frontal A" va A"' profil 
proeksiyalari esa Oz o‘qiga perpendikulyar bo‘lgan ikkinchi proeksion chiziqda joylashadi. 
Ta’rif: Har qanday nuqtaning frontal va profil proeksiyalari Oz o‘qiga perpendikulyar bo‘lgan bitta 

---

proeksion bog‘lovchi chiziqda yotadi. 
Shuningdek, 3.20,g-rasmdan A
x
A'=OA
y
=A
z
A"' ekanligini aniqlash mumkin. Demak, chizmada A 
nuqtaning A' gorizontal va A"' profil proeksiyalari orasidagi proeksion bog‘lanish chizig‘i, markazi O 
nuqtada bo‘lgan radiusi OA
u
ga teng yoy yoki A
u
nuqtadan 45° da o‘tkazilgan chiziq yordamida hosil 
qilinadi. Shuningdek, A' va A"' proeksiyalar orasidagi proeksion bog‘lanishni chizmaning doimiy 
chizig‘i A
yo
A
y
burchak A
y
bissektrisasi T
zW
chiziq yordami bilan AArjA"' to‘g‘ri burchak orqali ham 
hosil qilish mumkin.