Csp1312-Individual loyiha 1 uchun talablar

Loyiha ishi tarkibi: Ushbu loyiha ishi kirish, uchta bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati hamda ilovadan tashkil topgan. Shuningdek, bitiruv ishi vizual elementlar – jadvallar va ekran tasvirlariga ega.


I . SUN’IY INTELLEKT TUSHUNCHASI VA SUN’IY INTELLEKT ASOSIDA BOSHQARILADIGAN TIZIMLAR TASNIFI

1. 
   Sun'iy intellekt xakida tushuncha. Ma’lumotlar va bilimlarni tasvirlash modellari
   

Inson aqliga xos va uxshash narsani yaratish va undan murakkab ishlarda foydalanish fikri kadimdan kishilarni uylantirib kelgan. XIV asrda yashagan olim R.Lulliy tushunchalar kvalifikasiyasiga asoslanib mashina yaratishga xarakat kilgan.

«Sun 'iy intellekt» tushunchasi dastlab AQSHda paydo bo'ldi va sekin-asta boshqa davlatlarda ham keng qo'llanila boshlandi.

1956 - yil AQSHda kompyuter va dasturlash sohasidagi 10 nafar amerikalik yetakchi mutaxassisning birinchi uchrashuvi bo'lib o'tdi. O'sha paytda mutaxassislardan ko'pchiligi yaqin o'n yil ichida sun'iy aql yaratilishi mumkinligini taxmin qilardi. Chorak asrdan keyin, ya'ni 1981-yili sun 'iy intellekt bo'yicha Kanadada bo'lib o'tgan Xalqaro konferensiyada birinchi uchrashuvning o'nta qatnashchisidan beshtasi qilingan bashoratlar o'ta optimistik bo'lganligini, muammolar esa anchagina murakkab ekanligini tan olishdi. Shunday bo'lsa-da bu yo'nalishda ko'pgina ilmiy va amaliy natijalarga erishilgani qayd etildi.

XVIII asrda yashagan G.Leybnis va R.Dekart bir-biridan mustakil xolda xamma fanlar buyicha universal til taklif etishgan. Ushbu taklif sun'iy intellekt rivojiga asos buldi. Sun'iy intellektning fan yunalishi sifatida rivojlanishi EHM paydo bulganidan sung mumkin buldi. Bu narsa 20 asrning 40-yillariga tugri keladi. Shu paytda N.Viner yangi fan kibernetikaga asos soldi.

Sun'iy intellekt termini (artifikalintelligence) 1956 yilda Amerikada taklif etildi. Sun'iy intellekt tan olingandan kup utmasdan u ikki asosiy yunalishga ajraldi: "Neyrokibernetika" va "kora yaщik" kibernetikasi. Fakat - xozirgi paytga kelib bu ikki yunalish yana kushilish tendensiyasiga yul tutmokda.

"Neyrokibernetika" yunalishini quyidagicha izoxlash mumkin: Uylashi va fikr qilishi mumkin bo’lgan birdan-bir ob'ekt bu-inson miyasidir. Shuning uchun boshqa yaratiladigan fikrlovchi qurilma uning tuzilishini aks ettirishi kerak.

Shunday qilib neyrokibernetika inson miyasiga uxshash strukturalarni modellashtirishga qaratilgan. Fiziologlar tomonidan inson miyasida uzaro boglangan va uzaro amal qiluvchi 10²¹ tadan kup nerv tuqimalari - neyronlar borligi oldindan aniqlangan. Shuning uchun neyrokibernetika maqsadi neyronlarga uxshash elementlarni yaratish va ulardan amal qiluvchi birikmalar tuzish edi. Bu birikmalarni neyron tarmoqlari (neyroset) deb qabul qilingan.

Birinchi tarmoqlar Amerika olimlari G.Rozenblat va Mak-Kamok tomonidan 50-yillar oxirida yaratilgan. Bunda inson kuzini va uni miya bilan aloqasini modellashga harakat qilingan edi. Ular yaratgan qurilma perientron deb atalgan.

Ushbu qurilma bir kurinishda ezilgan harflarni ajrata olgan, lekin uning ikkinchi ko’rinishini ajrata olmagan, masalan A, kabi ko'rinish bu qurilma uchun ikkita belgi xisoblangan.70-80 yillarga kelib bu yunalishdagi ishlar kamaya boshladi. Birinchi urinishlar natijasi muvaffaqiyatli emas edi. Buni mualliflar o’sha paytda bulgan EHMlar ishlash tezligi past va xotirasi kichikligi bilan izohlaganlar.

1963-70 yillarga kelib sun'iy intellekt masalalariga matematik mantiq usullarini qullay boshlashdi. Shu asnoda 1973 yilda Prolog algoritmik tili yaratildi.

70-yillar o’rtalarida AQShda mutahassis - ekspertlar bilimini modellashtirish g’oyasi tug’ilishi sun'iy intellekt amaliy qo’llanilishida katta turtki buldi. AQSh da birinchi bilimlarga asoslangan tizimlar, ya'ni ekspert tizimlar paydo bo’ldi. MUCIN va DENDRAL nomli medisina va himiyada qo’llaniluvchi ekspert tizimlar qo’llanila boshlandi.

80-yillarga kelib Yaponiyada bilimlarga asoslangan EHM 5-avlod bazasida 6- avlod EHM yaratildi, bu bilan tezlik va xotira kamchiliklari amalda olib tashlandi. Bu kompyuterlar neyrokompyuterlar deb ataldi. Parallel ishlovchi kompyuterlar - transpyuterlar paydo buldi. Neyrokompyuterlar uchun maqsad belgilarni ajratish bo’lib qoldi [4].