D avlat soliq qo’mitasi huzuridagi fiskal institut

D AVLAT SOLIQ QO’MITASI HUZURIDAGI FISKAL INSTITUT

SOLIQLAR VA SOLIQQA TORTISH
Fakulteti sst-05-21 guruhi
“Mulkiy va ekologik soliqlar” fanidan
Global iqlim o’zgarishida ekologik soliqlar o’rni
mavzusida
O`QUV-TADQIQOT LOYIHASI
Bajardi (miniguruh a’zolari):

1. 
   Hamroqulov Behruz
   
2. 
   To’ychiyev Sarvar
   

Tekshirdi : Otabekov.O

Qabul qilingan sana___________

Qo’llanilgan jarima (%) _______

TOSHKENT 2023
Mavzu: Global iqlim o’zgarishida ekologik soliqlar o’rni.

Annotatsiya
Global iqlim o`zgarishi dunyo miqyosida keng o`rganilmoqda. Bugun Yer yuzida global iqlim oʻzgarishi kuzatilmoqda. Sayyoramizdagi oʻrtacha harorat oʻtgan oʻttiz yilda bir daraja oshdi. Hasharot va zararkunandalarning yangi turlari paydo boʻldi. Bu juda katta muammo. Shuning uchun tadqiqotda ko'taradigan Iqlim o'zgarishining sabablari, boshqa muammolar qatorida, insoniyat tabiatda uning mavjudligi davomida aralashganligi bilan bog'liq. O'rmonlarni kesish, yerni shudgorlash, yerni yaxshilash va hokazolar namlik va shamol sharoitida o'zgarishlarga olib keladi va shunga oid fikr - muloxazalar kishi diqqatini o'ziga jalb qilishi mumkin va mavzuni ilmiy yangiligini oshiradi.
Kalit so’zlar: Global iqlim o`zgarishi, ekologik muammolar, Holosen davri, BMT konventsiyasi, sanoat tarmoqlar, iqlim o`zgarishi.
Asosiy qism
Atrof-muhit soliqlari jismoniy shaxslar va kompaniyalarni uglerod chiqindilarini kamaytirish va ekologik jihatdan barqarorroq amaliyotlarni qabul qilishga rag'batlantirish orqali global iqlim o'zgarishini yumshatishda hal qiluvchi ro’l o'ynashi mumkin. Ekologik soliqlarning eng keng tarqalgan shakllaridan biri uglerod solig'i bo'lib, u muayyan faoliyat yoki mahsulot tomonidan chiqariladigan karbonat angidrid yoki boshqa issiqxona gazlari miqdoridan undiriladigan to'lovdir. Uglerod solig'i ko'p miqdorda uglerodli faoliyat xarajatlarini oshirish orqali korxonalar va jismoniy shaxslarni kamroq emissiya ishlab chiqaradigan toza texnologiyalar va amaliyotlarga sarmoya kiritishga undashi mumkin.

1. 
   Global iqlim O'zgarishi sabablari va oqibatlari
   

Ekologik muammolarni o'rganish yangi hodisa emas. Insoniyat tarixi doimo atrof-muhit bilan bog'liq. Sanoatlashtirish boshlanishi bilan dunyo mamlakatlarida atrof- muhitga yetkazilgan zararlar ko‘lami o‘sa boshladi. 20-asrning ikkinchi yarmida jahon iqtisodiy oʻsishning misli koʻrilmagan surʼatlari global miqyosda inson va tabiat oʻrtasidagi muvozanatning sifat jihatidan oʻzgarishiga olib keldi. So'nggi yuz yil ichida biosferada insonning ishlab chiqarish faoliyati natijasida shunday o'zgarishlar sodir bo'ldiki, ular ko'lami jihatidan tabiiy ofatlarga tenglashtirilishi mumkin. Ular biosferaning ekologik tizimlari va tarkibiy qismlarida qaytarilmas o'zgarishlarga olib keladi. Yechilishi inson faoliyatining biosfera miqyosiga salbiy ta'sirini bartaraf etish bilan bog'liq bo'lgan ekologik muammolar global ekologik muammolar deb ataladi. Mintaqaviy va global ekologik muammolar bilan kurash olib boruvchilar qatorida davlatlar, xalqaro ekologik tashkilotlar, hamda hukumatlararo xalqaro tashkilotlar ham o’rin olgan. Global ekologik muammolar insoniyatning mavjudligi uchun haqiqiy tahdiddir. Insonning to'g'ridan-to'g'ri ta'siri bilan yer yuzida, havoda va suvda degradatsiya jarayonlari sodir bo'ladi. Har yili yuzlab hayvonlar va minglab o'simliklar tur sifatida yo'q bo'lib ketadi, suv ifloslanadi, atmosferaga katta hajmdagi karbonat angidrid chiqariladi bunday holatga shunchaki be’etibor qoldirib bo’lmaydi.Natijada, mamlakatlar ekologik muammolarga jiddiy e'tibor qarata boshladi va rivojlanishning boshqa modelini ishlab chiqishga harakat qila boshladi, bu esa uning ustuvor yo'nalishlarini o'zgartirishni nazarda tutadi. Dunyo mamlakatlari ichida Singapurda ham so'nggi yigirma yil ichida transchegaraviy sanoat ifloslanishining ortib borayotgan miqdori aniqlangan. 2017 yil holatiga ko'ra, Singapurning biomassa bo'lmagan ifloslanishining 70 foizi qo'shni mamlakatlardagi manbalardan kelib chiqqan. Sanoat eng ifloslantiruvchisi soha hisoblanadi. Sanoatda xrom asosan po'lat va tsement ishlab chiqarish va qazib olinadigan yoqilg'ini yoqish natijasida chiqariladi Zarar havfliroq hisoblanadi. Eng zaharli og'ir metallar qatorida Cr (xrom)ga ta'sir qilish inson salomatligi uchun yuqori xavf tug'diradi. Muhim sanoat xom ashyosi sifatida Cr (xrom) emissiya manbalarining keng doirasiga ega. Bu yerda Singapur uchun 1900 yildan (mamlakatda Cr emissiyasi bilan bog'liq sanoat ishlab chiqarishining samarali boshlanishi) 2017 yilgacha (to'liq ma'lumotlar to'plami mavjud bo'lgan so'nggi yil) o'tish davrini qamrab olgan Cr (xrom) atmosfera chiqindilari ko'rib chiqilgan. Singapur nafaqat ishlab chiqarish balki boshqa sohalarni ham kuzatib boradi. Singapur havo sifati bo'yicha yangi maqsadlar va maqsadlarni belgilash orqali havo sifati standartini doimiy ravishda kuzatib boradi va ko'rib chiqadi. Singapur havo sifatini nazorat qilish va boshqarishning telemetrik tizimidan foydalanadi, bunda 17 ta masofaviy havo monitoringi stantsiyalari markaziy boshqaruv tizimiga elektron tarzda ulangan. O'n to'rtta stantsiya havo sifatini nazorat qiladi, uchtasi esa yo'l bo'yidagi havo sifatini o'lchaydi. Bu stantsiyalar vaqti-vaqti bilan oltingugurt dioksidi , azot oksidi , uglerod oksidi , ozon va nafas olish mumkin bo'lgan to'xtatilgan zarralar kabi asosiy ifloslantiruvchi moddalar konsentratsiyasini ham o'lchaydi. Transchegaraviy havo ifloslanishi muammosini hal qilish uchun rivojlangan iqtisodiyotlar ifloslangan mahsulotlarni eksport qiluvchi mamlakatlarga yashil texnologiyalarni taqdim etishi, barqaror va mas'uliyatli moliyalashtirishni rag'batlantirishi va ifloslantiruvchi sanoatga investitsiyalarni kamaytirishi mumkin. Ammo bu davlatlar o'z harakatlarini shunchaki tozalashlari kerak, deyilishi adolatdan emas. Rivojlanayotgan Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlariga katta miqdordagi to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar ko'mirda ishlaydigan elektr stantsiyalari va po'lat va sement ishlab chiqarish kabi tarmoqlarni qo'llab-quvvatlaydi, ularning barchasi investitsiya xavfi past va yuqori rentabellikga ega bo'lgan asosiy tarmoqlardir. Qanchalik ko'p sarmoya jalb qilsa, shuncha ko'p o'sadi va shunchalik ko'p ifloslanish hosil qiladi.