D tojiboyeva, A. Yo‘ldoshev maxsus fanlarni o'qitish metodikasi

Individual ehtiyoj — bu har bir inson uchun bo'lgan zaruratni ifodalaydi. U fiziologik ehtiyojlar, ijtimoiy kontaktda bo'Iish, o'zining har tomonlama kamol topishiga bo'lgan ehtiyojlar va boshqalarini o'z ichiga oladi.
Guruh ehtiyoji — bu oila yoki bir to'p kishilarning biror maqsadda birlashgan guruhlari (mehnat jamoasi, turli uyushma- larning) ehtiyojlari bo'lib, birgalikda yashash, faoliyat yuritish jarayonida vujudga keladigan umumiy ehtiyojlardir. Bularga


¹ Lotinchadan olingan «subyekt» so‘zi — ega, «obyekt» esa predmet ma’nosini anglatadi. 0‘zbek tilining izohli lug‘atida ko‘rsatilishicha, subyekt, aql-zakovat, iroda egasi, borliqni bilishga, o‘zgartirishga qodir, faollik bilan harakat qiladigan shaxs yoki guruhdir.




hududiy ehtiyojlarni ham misol keltirish mumkin. Masalan, tuman, viloyat, ayrim hududda yashovchilar ehtiyoji va hokazo. Guruhlar clitiyoji, umuman olganda, mulkning iqtisodiy jihatdan alohi- dalashuvi bilan bog'liq.
Umumjamiyat ehtiyoji — bu mamlakat miqyosida, qolaversa, yer kurrasi miqyosida insonlaming shakllangan tarkib topgan ehti- yojlaridir. U o'z ichiga birinchidan, barcha turdagi individual va guruh ehtiyojlarini olsa, ikkinchidan jamiyatni yaxlit organizm sifa­tida yashab turish uchun zarurdir. Bularga tabiiy resurslarni asrash, tinchlik, jamiyatni boshqarish va hokazolarni kiritish mumkin. - Jamiyatning ehtiyoji turli ijtimoiy toifa va guruhlarga mansub ki- shilar ehtiyojining yaxlitligi sifatida namoyon bo'Iadi. Tabaqalanish darajasiga qarab ehtiyojlar ham farqlanadi.

2. 
   Ehtiyojlar obyektiga¹ ko'ra: moddiy ehtiyojlar, ijtimoiy- ma’naviy ehtiyojlarga bo'linadi.
   

Moddiy ehtiyojlar azaliy bo'lib, ular inson bilan birga vujudga kelgan. Moddiy ehtiyojlar eng zarur va hayot uchun kerakli ashyo- lardir. Oziq-ovqat, kiyim-kechak, turarjoy, transport va hokazolar shular jumlasiga kiradi. Ular yashashning birlamchi shartidir.
Ijtimoiy-ma’naviy ehtiyojlar azaliy bo'lmay, jamiyat taraqqiyo­tining ma’lum bosqichida, sivilizatsiya paydo bo'lishi bilan yuzaga keldi. Jamiyat rivojlangan sari bunday ehtiyojlar tabiiy zaruratga aylana boradi. Ijtimoiy-ma’naviy ehtiyojlar, asosan, turli xizmatlar- dan foydalanishga bo'lgan zaruratlar tarzida yuzaga chiqadi. O'qituvchi, shifokor, san’at arbobi, sport va boshqalar xizmatidan foydalanib, inson axloqiy, ma’naviy, estetik, jismoniy jihatdan tar- biyalanadi, bilim oladi, kasb egallaydi, har tomonlama kamol topadi. Bu ehtiyojlar hayotning turli bosqichlarida o'zini namoyon etadi.

3. 
   Faoliyat doirasi ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlar jihatidan mehnat qilish, atrofdagilar bilan muloqotda bo'Iish, dam olish, ish qobiliyatini tiklash, iqtisodiy faoliyat yuritish kabilami o'z ichiga oladi.
   

Mehnat ehtiyoji insonning yashash uchun kurashi zamirida mujassamlashgan. Mehnatsiz inson yashay olmaydi, chunki mehnatsiz nozu ne’matlar yaratib bo'lmaydi. Mehnat ehtiyoji in- sonda ijod qobiliyatini shakllantiradi. Inson mehnatda o'z o'rnini topishi, o'z qobiliyatini ishga solib, obro'-e’tibor qozonishga hara­kat qiladi. Inson yashar ekan doimo boshqalar bilan muloqotda