D. V. Ushakov Aql va iqtidor psixologiyasi kirish

F1 (I; k, m, a ) = m (I – a )k ,
F2 (I; k, m, a ) = m × k (I – a ).

Tegishli f1 (I ) и f2 (I ) funksiyalarni eng kichik kvadratlar usuli bilan qidiramiz:

Shuni ta'kidlash kerakki, Linning ma'lumotlari turli mamlakatlar uchun har xil ishonchlilikka ega. Aksariyat mamlakatlar uchun ular katta yoki kichikroq namunalarni qamrab olgan empirik tadqiqotlarga asoslangan. Biroq, Lin o'z ro'yxatini bilvosita razvedka baholanadigan mamlakatlarni qo'shib, xususan, qo'shni davlatlardagi razvedka bilan taqqoslab kengaytiradi. Shunday qilib, bizda razvedka ma'lumotlari ishonchliroq bo'lgan mamlakatlarning kichikroq ro'yxati va razvedka ma'lumotlari kamroq ishonchli bo'lgan kengaytirilgan ro'yxat mavjud. Hisob-kitoblar to'liq ro'yxat va qisqartirilgan ro'yxat uchun alohida amalga oshirildi. Ikkinchisiga kamida 400 kishidan iborat razvedka ma'lumotlari olingan mamlakatlar kiradi.

Lin o'zining razvedka ma'lumotlarini 2002 yildagi YaIM ko'rsatkichlari bilan taqqoslaydi. Biroq, yalpi ichki mahsulot to'g'risidagi ma'lumotlarni bir yil emas, balki bir necha yil davomida olish ishonchliroqdir, chunki bu qisqa muddatli iqtisodiy omillar ta'sirini kamaytiradi. Shunga ko'ra, biz 2002 yil uchun Lin tomonidan taqdim etilgan ma'lumotlar asosida ham, 2002, 2006 va 2007 yillardagi o'rtacha ko'rsatkichlar asosida ham hisob-kitoblarni amalga oshirdik. 2006 yil uchun ma'lumotlar Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti (Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti) veb-saytidan, 2007 yil uchun esa - Jahon banki (Jahon banki) veb-saytidan olingan. 2006 va 2007 yillar uchun ma'lumotlar Lin ro'yxatlaridagi barcha mamlakatlar uchun olinmadi, shuning uchun qisqa ro'yxat 6 ta davlatga va kengaytirilgan ro'yxat 10 taga qisqartirildi. Xitoy va Ekvatorial Gvineya barcha namunalardan chiqarib tashlandi.
Turli xil ma'lumotlar variantlari uchun muammoni hal qilish natijasi umumlashtiriladi.
Jadvalda keltirilgan ma'lumotlarga asoslanib, shunday xulosaga kelish mumkinki, milliy razvedka va aholi jon boshiga daromad o'rtasidagi munosabatlar turli xil ma'lumotlar variantlari uchun 2,08 dan 2,6 gacha bo'lgan ko'rsatkichlar bilan quvvat funktsiyasi bilan eng aniq yaqinlashadi. Biroq, agar biz ko'rsatkichni 2 ga teng olsak, natijada olingan kvadrat funktsiya, ma'lumotlardan ko'rinib turibdiki, optimal aniqlangan ko'rsatkichga ega bo'lgan eksponensial funktsiyadan biroz yomonroq va taxminan bir xil (va ma'lumotlar uchun ham yaxshiroq) ma'lumotlarga yaqinlashadi. ishonchli razvedka koeffitsientlari), chunki bu eksponensial funktsiyani amalga oshiradi. Shuni ta'kidlash kerakki, uch yil davomida aholi jon boshiga o'rtacha daromad bo'yicha taxminiylik aniqligi bir yilga nisbatan yuqori.
Keyinchalik, biz ikkita modelga - kvadratik va quvvatga asoslangan hisob-kitoblarni amalga oshiramiz, so'ngra ulardan kelib chiqadigan taxminlarning o'xshashligini taqqoslaymiz. Ushbu modellar eng qarama-qarshidir, chunki quvvat modeli ortib borayotgan argumentlar bilan funktsiyaning eng tez o'sishini nazarda tutadi, kvadratik esa eng sekinligini taxmin qiladi. Binobarin, kuch modeli aholining iqtidorli qismining iqtisodiy hissasiga eng yuqori baho beradi, kvadratik model esa eng pastini beradi. Shu munosabat bilan, agar ikkita model asosida olingan baholar etarlicha yaqin bo'lib chiqsa, bu taklif qilingan yondashuv asosida olingan natijalarning yuqori barqarorligidan dalolat beradi.


Eslatma: N – mamlakatlar soni, k – masalani yechish natijasida olingan quvvat funksiyasi koeffitsienti. Qolgan uchta ustunda quvvat modeli uchun olingan me'yorlar, mos ravishda berilgan daraja 2 ga teng bo'lgan quvvat modeli va eksponent model uchun ko'rsatiladi.


Turli xil intellektga ega aholi guruhlarining mamlakat iqtisodiyotiga qo'shgan hissasi
Yuqoridagi qonuniyatlar stoxastik bo'lib, alohida mamlakatlarning yaqinlashuvchi bog'liqlikdan chetga chiqish sabablari haqida savol tug'iladi. Iqtisodiyotni muammolarning yechimi sifatida tushunish kontekstida bu savolga javob bir nechta fikrlarni o'z ichiga oladi. Birinchidan, odamlarning intellektual salohiyatini ro'yobga chiqarish uchun iqtisodiyot yuqori darajadagi intellektual qobiliyatlarni talab qiladigan yoki ularning darajasining oshishi natijaning oshishiga olib keladigan etarli ish joylarini ta'minlashi kerak. Iqtisodiyotda malakali ishchi kuchiga bo'lgan ehtiyoj minimal bo'lsa, fuqarolarning yuqori aql-zakovati hech narsa bermaydi. Ikkinchidan, eng murakkab vazifalarni hal etish bilan bog‘liq bo‘lgan mamlakatdagi mavjud ish o‘rinlari iqtisodiy daromad keltirishi zarur. Bu shart ham har doim ham bajarilmaydi. Mamlakatda, masalan, ilm-fan sohasida juda yuqori intellekt va malaka talab qiladigan ish o‘rinlari bo‘lishi mumkin, ammo bu mamlakatda ilm-fanda milliy daromadni sezilarli darajada oshiradigan iqtisodiyotga bunday joriy etish yo‘q. Nihoyat, yuqori qobiliyatga asoslangan munosib kompetensiyalarni shakllantirish imkonini beruvchi bunday ta’lim tizimining keng ma’noda mavjudligi yana bir zaruriy shartdir.
Yuqori intellekt sanab o'tilgan uchta shart bilan to'ldirilgan mamlakatlar yuqori iqtisodiy yutuqlarga ega, ammo uchta bo'g'indan kamida bittasining etishmasligi aholining intellektual salohiyatini ro'yobga chiqarish imkoniyatini sezilarli darajada kamaytiradi.
O'tkazilgan tahlillar xalqaro darajadan milliy darajaga o'tishda muhim ahamiyatga ega. Aql-idrok va yalpi ichki mahsulotning millatlararo darajadagi bog'liqligini mamlakat ichidagi darajaga o'tkazish mumkinmi? Agar turli darajadagi razvedka guruhlari hissasi barcha mamlakatlarda mutanosib bo'lib qolsa, u holda naqsh uzatish imkonini beradi. Agar razvedkani amalga oshirish darajasining pasayishi eng aqlli guruhlar hissasining kamayishi bilan bog'liq bo'lsa, unda taxminiy egri chiziqdan yuqorida va pastda joylashgan mamlakatlar uchun naqshlar boshqacha bo'ladi.
Baholarning mutanosibligini hisobga olsak, turli guruhlarning hissalarini ham, aholining eng iqtidorli vakillari bilan ishlashdan olinadigan daromadni ham baholash oson. Biroq, ushbu hisob-kitoblarning sharti belgilangan taxmin ekanligini unutmaslik kerak. Agar bu taxmin noto'g'ri bo'lsa, intellektual salohiyatni ro'yobga chiqarish darajasi yuqori bo'lgan mamlakatlar uchun eng intellektual guruhlarning hissasi bo'yicha hisob-kitoblar kam baholanadi, past darajada bo'lgan mamlakatlar uchun esa ular ortiqcha baholanadi. Bu taxmin keyinchalik turli mamlakatlarning iqtisodiy ma'lumotlari asosida empirik tarzda tekshirilishi mumkin.
Qabul qilingan asosga asoslanib, endi turli darajadagi qobiliyatga ega bo'lgan aholi guruhlarining mamlakat iqtisodiy natijalariga qo'shgan hissasini baholaylik. Bir qarashda, intellektual jihatdan bir hil guruhlarning intellektini ularning mahsuldorligi bilan bog‘lovchi funksiya va mamlakatning o‘rtacha intellektini uning iqtisodiy ko‘rsatkichlari bilan bog‘lovchi funksiya bir-biriga mos keladigandek tuyulishi mumkin. Biroq, aslida, bunday emas va bir funktsiya boshqasidan olinishi mumkin. Keling, xususiy razvedka i, ya'ni mamlakat ichidagi odamlar guruhlari razvedkasi va butun mamlakat I razvedkasi o'rtasida farq qilaylik. Men ostida, boshqa narsalar qatorida, shaxsning - ma'lum bir mamlakat fuqarosining aql-zakovati tushunilishi mumkin. Biz razvedka ma'lumotlarini taqsimlash i barcha mamlakatlar uchun bir xil tarqalish bilan oddiy qonunga bo'ysunadi deb taxmin qilamiz.
Avval kvadrat modelni ko'rib chiqing. E'tibor bering, 60 ga teng qiymatni aqlning nol deb hisoblash mantiqan to'g'ri keladi.Bu holda, quvvat funktsiyasidagi siljish koeffitsienti olib tashlanadi va qo'shimcha ravishda, bunday qiymat 60 dan past razvedka uchun ishlab chiqarilgan mahsulotlar yo'qligini ko'rsatadi. iqtisodiy ko'rsatkichlarga ta'sir qiladi. Psixologik nuqtai nazardan, bu taxmin to'g'ri, chunki 60 balldan kam IQ qiymatlari juda chuqur oligofreniyaga to'g'ri keladi.
Shunday qilib, biz quvvat funktsiyasidagi siljish koeffitsientidan "qutildik". E'tibor bering, bizning maqsadlarimiz uchun o'lchov omili ham muhim emas, chunki bizni mutlaq qiymatlar emas, balki nisbiy qiymatlar qiziqtiradi.
Shunday qilib, biz taxminiy funktsiyani quyidagicha ifodalashimiz mumkin: