Ǵdar metodisti: G. Uzaqbergenova

 Cifrlı kórinis
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
 Rastr
Endi biz joqarıdaǵı 2 keste degi rakamlardı reńlep shiǵamız hám nátiyjede 
joqarıdaǵı grafiktı kompyuterde qanday etip rastrlı kóriniske ótiwin kóremiz: 

---

Biziń bul kórinisimizde to'rni úlkenlew alǵanımız ushın suwretimiz onsha 
anıq chiqpadi. Tórdi qanshellilik kishi hám tıǵız alsaq, kompyuterdegi súwret 
haqıyqıysına sonshalıq jaqın boladı. Suwret sızılǵanda hár bir katektegi sızıq jáne 
onı qaysı reń menen sızıw yamasa belgilew kerekligi belgilep qóyıladı. 
Rastrlı grafik redaktorlarınıń eń ǵalabalıq hám eń ataqlıları bul Paint hám 
Photoshop programmaları bolıp tabıladı. Paint programmasında sızılǵan súwretler 
*. bmp keńeytpeli fayllarda saqlanadı. Onıń mánisi Windows Bitmape - Windowstıń 
vit kartası bolıp esaplanadı. Bulardan tısqarı *.jpg, *.gif, *.pdf, *. tiff hám basqa 
keńeytpeli fayllarda saqlanadı. 
Grafik dizaynga kirisiw. 
Bul bólimde biz dizayn haqqında toqtalamiz. Dizaynda siza alıw qábileti 
yamasa kombinatsiyalar shólkemlestiriw emes - bunıń ushın uqıp hám talap jetkilikli 
bolıp tabıladı. Qandayda-bir grafik paketlerde islew xarakteristikasına toqtalıp 
ótpeymiz. Sonday jaǵdayları baqlaw múmkin, kópshilik Photoshop yamasa 
CorelDRAW programmasın úyrenip ózlerin dizayner dep ataydılar. Dizaynga pán 
retinde qaray úyrenemiz. Bul bólimdi oqıp siz dizayner bolıp qalmaysiz. 
Rastrlı grafikanıń tiykarǵı kemshiligi bul suwretti úlkenlestiriw yaǵnıy 
masshtablastırıwda suwretti aynıwı bolıp tabıladı. Sebebi suwret úlkenleskeninde 

---

onı payda etgen noqatlar kólemi de úlkenlesedi.vektorlı grafikada suwretler sızıqlar 
járdeminde payda boladı. Sızıq retinde qıysıq hám tuwrı sızıqlardan paydalanadı. 
Sol sebepli vektorlı grafikada jaratılǵan súwretler júdá anıq shıǵadı. vektorlı grafika 
reklama agentliklerinde, dizaynerlik byurolarında keń qollanıladı. vektorlı grafik 
programmalardı eń ataqlıları bul Adobe Illustrator, Macromedia Freehand, Corel 
Draw hám basqalar kiredi. 
Rastrlı grafika esaplanıwshı grafika 
bolıp tabıladı. Bunda jaratılıp atırǵan 
suwretler teńlemeler hám olardıń sistemaları 
jardeminde payda etiledi. Sol sebepli bunday 
programmalarda yadta programmalar úlken 
kólem iyelemeydi. Sebebi yadta suwret emes 
onı payda etetuǵın teńlemeler saqlanadı. 
Fraktal grafika kórkem kompozitsiya 
jaratıw - bul suwretti sızıw yamasa úskenelew 
emes, bálki onı programmalastırıw bolıp 
tabıladı, yaǵnıy bunda suwretler formulalar 
járdeminde qurıladı. Fraktal grafika ádetde 
oyın programmalarında qollanıladı. 
KOMPYUTER GRAFIKASI NAZARIYASI 
Kompyuter monıtorındaǵı suwret (súwret) menen baylanıslı bolǵan informaciyanı 
qayta islew ush tiykarǵı jóneliske ajratıladı : sáwleni ornatıw yamasa anıqlaw, 
sawleni qayta islew hám kompyuter (mashina ) grafikası. Sawleni úyreniwdiń 
tiykarǵı waziypası bul, ámeldegi bolǵan obrazdı normal, túsinikli (anıq) bolǵan 
belgiler tiline ótkeriw. Bul halda qaralayotgan suwret abstrakt oyda sawlelendiriwge 

---

aylantırıladı, yaǵnıy sanlarǵa, arnawlı belgiler yamasa grafikler kompleksine 
ótkeriledi. Bunı tómendegishe jazıw múmkin: 
COMPUTER VISION: 
• input-suwret; 
• output-belgi (tekst) jáne onıń analizi. 
Tasvirdi qayta islewde kiriwshi hám shıǵıwshı maǵlıwmatlar tasvirler. 
Mısalı : suwret degi ayırım elementlardi alıp taslaw (dawıs, ren,... ) yamasa 
qosıw, onıń kólemin ózgertiw hám taǵı basqa. Yaǵnıy onı tómendegishe jazıw 
múmkin: 
IMAGE PROCESSING 
• input - suwret (ózgertirilmegen); 
• output - súwret (ózgertirilgen). 
Kompyuter (mashina ) grafikası dáslepki, yaǵnıy kiretuǵın informaciyanı (belgisiz 
tábiyaatqa iye) suwret kórinisine alıp keledi. Mısalı : ekspert maǵlıwmatlardi grafik, 
diagramma yamasa basqa sırtqı kórinislerge vizuallastırıw. Bunnan tısqarı, 
formalardı almastırıw, háreketlentiriw, virtual oyda sawlelendiriwge jaqınlastırıw. 
Kompyuter grafikasın tómendegishe súwretlew múmkin: 

---

* COMPUTER GRAPHICS 
• input - belgiler, belgili xarakteristika ; 
• output — suwret. 
Olardıń ortasında keskin shegara joq hám ulıwma sxemada tómendegishe 
súwretlew múmkin:

---

Taswirdi (daslep tekst, formula keyin ápiwayı súwret) jeke kompyuter ekranında 
shıǵarıw kompyuter grafikasınıń rawajlanıwda birinshi qádem boidi. Qısqa waqıt 
(50-jıllardan baslap ) ishinde kompyuter grafikası operativ rawajlandi hám óziniń 
itibarın eki tiykarǵı jóneliske qaratdı : suwretke jetkiliklishe oyda sawlelendiriw 
(reallıq ) hám háreket (dinamika ) beriw, hám olardıń birlestiriw Suwretti kompyuter 
ekranına shıǵarıw hám ol menen baylanıslı ámellerdi orınlaw paydalanıwshıdan 
málim dárejede geometriyalıq bilimlerdi talap etedi. Geometriyalıq túsinikler, 
formulalar, faktlar, (birinshi náwbette eki hám úsh ólshewge tiyisli) kompyuter 
graflkasida ózine tán arnawlı orındı iyeleydi. Geometriyalıq jantasıw, oyda 
sawlelendiriw hám pikirler esaplaw texnikasınıń múmkinshiliklerin mudami 
operativ keńeyiwi menen birgelikte kompyuter grafikasınıń saldamlı rawajlanıwı 
jolında hám kóp tarawlarda keń isletiliwine derek boldı. Ayırım jaǵdaylarda 
ápiwayı, elementar geometriyalıq metodikalar úlken geometriyalıq máselelani 
sheshiw basqıshlarında rawajlanıwdı sezilerli dárejede támiyinleydi. Eki hám úsh 
ólshemli geometriyalıq almastırıwlardı mashina graflkasida qollanılıwın kiyingi 
ádebiyatlar tiykarında kórip shıǵamız. 
Kompyuter grafikası ǵalabalıq tárzde qollanıladı hám suwretleri kompyuter yadında 
saqlaw ushın kóplegen formatlar islep shıǵılǵan. Olardan geyparaları keń tarqalǵan, 
geyparalari tek tar tarawda isletiledi. 
Bmp (anglichan tilindegi Bitmap Picture)
Gif (Graphics Interchange Format )
Tiff (ingliztilidagi Tagged Image File Format ) 
Jpeg (Joint Photographic Experts Group) 
Pcx (PC eXchange) 
Raw (ingliztili daraw) 
Png (Portable Network Graphics) 

---

Pdf (ingliztilidaPortable Document Format ) 

---

OPENGL GRAFIK KITAPXANASÍ 
OpenGL grafik kitapxanası menen tanısıw OpenGL - eki hám úsh ó lshewli grafika 
salasında qosımshalar jaratıw ushın talay keń tarqalǵan ámeliy programmalıq 
interfeys (API- Application Programming Interface) lerdiń biri esaplanadı.
OpenGL 
(Open 
Graphics 
Library - ashıq grafik kitapxana 
) 
standart 
hár 
qıylı 
platformalarda ámelge asırıw 
ushın 
kerekli, 
apparatqa 
baylanıslı bolmaǵan interfeys 
retinde programmalıq támiynat
islep shıǵarıw salasındaǵı jetik 
firma tárepinen 1992-jılda islep 
shıǵılǵan hám tastıyıqlanǵan. 
Standarttıń 
esabınan 
bolıp 
Silicon Graphics Inc firması 
tárepinen islep shıǵılǵan IRIS 
GL kitapxanası Kitapxana 120 ǵa jaqın túrli buyrıqlardan ibarat bolıp, programmist 
operatsiyalar hám obiektlerdi belgilewde hám de ınteraktiv grafik qosımshalardı 
jazıwda paydalanadı. Búgingi kúnde OpenGL grafik sistemasın kóplegen apparatlı 
hám programmalıq platformalarni quwatlaydı. Bul sistema Windows hám Linux 
operatsion sistemalarında isleytuǵınlar ushın ashıq. OpenGL kitapxanasınıń 
ayriqsha qásiyetleri, yaǵnıy bul grafik standarttıń rawajlanıwı hám keń tarqalıwın 
támiyinleytuǵın tárepler, tómendegiler esaplanadı: 
✓ Turaqlılıq. Standartqa ózgertiw hám qosımshalar kirgiziw. aldınǵı 
programmalıq támiynatlarda islep shıǵılǵanlaming sáykesligin saqlap qalıw 
kórinisinde ámelge asıriladı. 
✓ Isenimlilik hám uzatuwshańliıq. OpenGL den paydalanıp atırǵan qosımsha, 
informaciyalar suwretleniwin shólkemlestiriw hám paydalanilatuǵın 

---

operatsion sistema túrine baylanıslı bolmaǵan halda bir turli vizual nátiyjeni 
kepillikleydi. Bunnan tısqarı, bul qosımshalar ShK larda qanday atqarılsa, tap 
sonday jumısshı stansiya hám superkompyuterlarde atqarıladı. 
✓ Qo 'llashning ańsatligi. OpenGL standart jetilisken oylanǵan strukturaǵa hám 
túsinikli interfeyske iye bolıp, basqa grafik kitapxanalardan paydalanıwǵa 
salıstırǵanda programma kodı kemrek bolǵan nátiyjeli qosımshalardı jaratıw 
imkaniyatın beredi. Túrli apparatlar menen máslikti támiyinlew ushın zárúrli 
funksiyalar kitapxana dárejesinde shólkemlestirilgen bolıp, qosımshalar islep 
shıǵıwdı birtalay ańsatlasıradı. 

---