14–tema. Aero hám kosmoslíq súwretler, gxs baǵdarlamalarí HÁm olardan kartalar dúziwde paydalaníW

14–TEMA. AERO HÁM KOSMOSLÍQ SÚWRETLER, GXS BAǴDARLAMALARÍ HÁM OLARDAN KARTALAR DÚZIWDE PAYDALANÍW

JOBA:

1. Aero hám kosmostan alınǵan súwretler, olardıń qásiyetleri

2. 
   Kosmik apparatlardıń orbitaları
   

3. Kosmik súwretlerdi deshifrovka qılıw. Fotomod programması

Tayansh túsinikler hám atamalar: Aerosúwretler, kosmos súwretler, topografiyalıqalıq kartalar, geologiya, infraqızıl nurlar, elektromagnit nurlar, piksel, radiolakatsion syomka, gidrografiya, fotografiyalıq materiallar, deshirofka.

Orınnıń samalyotda otırıp alınǵan súwretleri járdeminde dúzilgen plandı aerofotografiyalıqalıq plan dep ataladı. Topografiyalıqalıq kartalardı dúziwde eń qolay hám kem qárejet sarplanatuǵın usıllardan biri aerofotosyomka esaplanadı. Bul jumıstı ámelge asırıw ushın samalyotqa ornatılǵan arnawlı fotoapparat járdeminde jer maydanın aerosyomka qılıw nátiyjesinde topografiyalıqalıq kartalar dúziledi.

Mısalı, temir jol, gaz, neft trubaları ótetuǵın, shosse jolları ornın belgilewde, toǵaylardı úyreniwde, awıl xojalıǵı, geologiya, injinerlik jumısların orınlawda hám basqa tarawlardı úyreniwde zárúrli esaplanadı.
Jer maydanın kosmostan turıp úyreniwde kosmik súwretlerdiń áhmiyeti úlken bolıp tabıladı. Kosmostan turıp súwretke alıw elektromagnit tolqınlarınıń spektrına baylanıslı boladı. Quyash nurı menen ısıtılatuǵın obyektlerdiń temperaturası sutka dawamında ózgerip turadı. Infraqızıl nur járdeminde obyektlerdi súwretke alǵanda sol ayrıqsha qásiyetlerin itıbarǵa alıw zárúr. Odan tısqarı infraqızıl nurlar menen súwretke alıwda relyeftiń, terek hám ósimliklerdiń dúzilisi, ashıq suw háwizleriniń suw temperaturası da inabatqa alınadı. Aspan bult yamasa tún bolsa jasalma nurlanıwdan paydalanıladı. Nurlanıwǵa atmosferadaǵı hár qıylı bóleksheler úlken tásir kórsetedi. Atmosferada elektromagnitlik nurlar ulıwma jutılmaytuǵın uchastkalar bolıp, olardı «Tınıqlıq terezeleri» dep júritiledi.
Kosmostan turıp jer maydanın súwretke alıwda fotografiyalıq, televiziyalıq hám fototelevizion usıllardan paydalanıladı. Bunda hár bir usıldıń ayrıqsha qásiyetleri bar. Bul usıllardıń ishinde eń kóp qollanılatuǵını ápiwayı fotografiyalıq usıl bolıp, kosmik kemelerge yamasa jasalma joldaslarǵa ornatılǵan fotografiyalıq apparatlar járdeminde alınadı. Alınǵan súwret Jerge kosmik apparatlar járdeminde qaytıp túsedi yamasa konteynerler arqalı jerge jiberiledi.
Kosmostan turıp súwretke alıwda hár túrlı fotoapparatlardan paydalanıladı. Bunda dáslep formatı 60x60, 70x70 mm li «Xosselblad», «Pentakon»,
«Salyut» tipindegi, keyinrek formatı 130x180, 300x300 mm li fotoapparatlardan paydalanılǵan. Házirgi waqıtta MKF-6 M kosmik apparatınan paydalanılıp atır.