Darslik Mutaxassisliklar

r \
Bilimlarni
o’zlashtirishning dastlabki
metodi
I J

f \ Bilimlarni

Bilimlarni
takomillashtirish
metodi

tekshirish va
baholash metodi
I J

6. 
   rasm. Ta’lim metodlarining tasniflanishi
   

1. 
   Og’zaki metodlar.
   

Agar talabalar asosiy o’quv axborotini o’qituvchining o’quv mulohazalari va isbotlari jarayonida yoki darslik mavzulari asosida olsalar, bunday metodlar og’zaki metodlar jumlasiga kiradi (tushuntirish, hikoya, suhbat va h.k.). Og’zaki metodlarga o’quv materialining o’qituvchi tomonidan og’zaki bayon qilinishiga, hikoya, tushuntirish, suhbat ta’lim oluvchilarning texnik adabiyoti bilan mustaqil ishlashi yozma instruktsiya berish, ovoz yozuvchi televidenie kabilar kiradi.

4.2-jadval

Ta’lim metodlarini o’quv materiallarini uzatish va idrok etish manbalari bo’yicha guruhlari

Og’zaki metodlar

Amaliy metodlar
Ko’rgazmali metodlar

• ovoz
radio,
multimedia
foydalanish:
tushuntirish
multimedia

• 
  suhbat:maqsadni tushuntirish talabalarga muammoli savot berish, talabalarning javoblarini
  
• 
  o ’quv adabiyoti bilan mustaqil ishlash;maqsadni tushuntirish: topshiriqning mazmun va talabalarning ish tartibini aniqlash, talabalar ishiga rahbarlik qilish. yakun yasash.
  

yozishdan va televidiniedan, resurslariidan maqsadni axborot va vositalarini
boshqarish; talabalarni idrok etishiga rahbarlik qilish va yakun yasash.

• 
  ko’rgazmali o’quv adabiyotlari rasmlar va chizmalarni, videotas-virlar, multimedialar, tajribaviy mehnat usullarini namoyish qilish; maqsadni tushuntirish; topshiriqni aniqlashi texnika vositalarini boshqarish, tajribalarni amalda ko’rsatish,
  
• 
  talabalarning ob’ekt va jarayonning mustaqil kuzatishlari; maqsadni tushuntirish, kuzatish ob’ektlarini aniqlash; talabalarning kuzatishlariga rahbarlik qilish, yakun yasash.
  
• 
  tajriba va amaliy mashg’ulotlar; maqsadni tushuntirish, talabalar ishini, tartibini va mazmunini aniqlash hamda rahbarlik qilish; yakun yasash;
  
• 
  Mashqlar: maqsadni tushuntirish; talabalarning ishini tartibini va muzmunini tushuntirish; yakun yasash.
  
• 
  talabalarning ijodiy ishlari; maqsadni tushuntirish, muammo qo’yish; talabalar ishiga rahbarlik qilish va yakun yasash.
  

Talabalarga o’quv materialini bildirishning asosiy metodlaridan biri so’zlab berish, tushuntirish, ma’ruzani o’z ichiga oladigan og’zaki bayon etishdir. Bularning hammasida ta’lim berishning faqat bir vositasidan - o’qituvchi so’zidan foydalaniladi.
So’zlab berish o’quv materialini hikoya tarzida bayon etishni ko’zda tutadi. Bu metod o’quv materiali, asosan, tavsifiy xarakterda bo’lib, mantiqiy izchilligi bilan farq qiladigan hollarda qo’llaniladi. So’zlab berish yordamida, odatda, kirish mavzulari, mashina va mexanizmlarning umumiy tuzilishi, materiallarning xossalari va ishlatilishi, ishlab chiqarishning umumiy texnologiyasi masalalari va shu kabilar bayon etiladi.
Tushuntirish o’quv materialini og’zaki bayon etishni ko’zda tutadi. Tushuntirish jarayonida o’qituvchi solishtirish, taqqoslash, deduktsiya, induktsiya,
asoslash, qonuniyatlar chiqarish, masalalar echish va shu kabilardan foydalanadi. Tushuntirish, asosan, xususiy va konkret ma’lumotlarni bildirishda qo’llaniladi. O’qituvchilarning ish tajribasidan so’zlab berish va tushuntirish sof holda kamdan- kam uchraydi, ular ko’pincha so’zlab berish-tushuntirishdan iborat bo’lgan kompleks metod tarzida qo’llaniladi.
Ma’ruza, so’zlab berish va tushuntirishdan farqli o’laroq, ancha aniq tuzilgan bo’ladi. Ma’ruzalar, odatda, o’quv dasturining yirik, muhim masalalari yuzasidan o’qiladi. Ma’ruzada o’quv materiali yaxlit va izchillik bilan bayon etiladi, o’zaro bog’langan tushunchalar, qonuniyatlar tizimi ochib beriladi, kursning turli mavzulari orasida ichki bog’lanishlar o’rnatiladi. Kirish ma’ruzalari, sharh ma’ruzalar, rukn ma’ruzalar va xotima ma’ruzalar bo’ladi.
Ma’ruza so’zlab berishga qaraganda uzoq davom etadi (u, odatda, butun darsga mo’ljallanadi) va talabalarning yozib borishini (konspekt tuzishini) ko’zda tutadi. Ma’ruzani eshitish so’zlab berishni eshitishga qaraganda qiyinroq, chunki ko’proq diqqat-e’tiborni talab etadi. Ma’ruzalar, odatda, oliy ta’lim muassasalaridagi ta’lim jarayonida qo’llaniladi.
Og’zaki metodlarni qo’llash jarayonida ko’rgazmali qurollardan ham foydalanish mumkin. Ammo ular yordamchi rol o’ynaydilar.
Og’zaki metodlardan foydalanishning muvaffaqiyat ko’rsatkichlari - talabalarning yangi bilimlarni eslab qolishlari va takror aytib bera olishlaridir. Og’zaki metodlarda talabalar o’qituvchi mulohazalari jarayonini takrorlaydilar, unga taqlid qiladilar.
Talaba o’qituvchining tushuntira olish mantiqiga qanchalik yaqinlashsa, materialni shunchalik muvaffaqiyatliroq o’zlashtiradi.
Og’zaki metodlardan yangi materialni o’rganish paytida foydalaniladi va bu o’rganish fanlarni egallashning boshqa usullari bilan qo’shib olib borilsagina ular ta’limda yaxshi samara beradi.