Darslik. O‘zr oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, O‘rta maxsus, kasb- hunar ta’limi markazi. Qayta ishlangan 5-nashri.Ò

Bozor iqtisodiyotida tovar nafliligining pasayib borishi qonuni
bor, unga ko‘ra har bir xarid qilingan keyingi tovarlarni iste’mol
qilishdan olingan qoniqish pasayishga moyil bo‘ladi, chunki iste’mol
darajasi oshgan sari undan to‘yinish hosil bo‘ladi.
Har bir qo‘shimcha tovarning nafliligi oldingisiga nisbatan past
bo‘ladi, chunki talabning to‘yinishiga qarab dastlab kuchli bo‘lgan
naflilik asta-sekin pasayib boradi. Shubhasiz, bir juft oyoq kiyim xarid
qilinganda xaridor uchun uning nafliligi g‘oyat yuqori, ammo beshinchi
juft  oyoq  kiyim olinganda, uning  nafliligi past bo‘lishi turgan gap,
chunki  xaridor  yalang oyoq  emas,  endi  uning  kundalik  va  ohorlik
uchun  kiyadigan  poyabzali  bor.  Xaridor  uchun  qo‘shimcha  tovar
nafliligining pasayib borishi talabga ta’sir etmay qolmaydi, albatta.
Buni ovqat iste’moli misolida ko‘ramiz. Masalan, och xo‘randa
somsa  yeganda  birinchi  somsadan  6  birlikka  teng  qoniqish  olsa,
ikkinchisidan  5  birlikka,  uchinchisidan  3  birlikka,  to‘rtinchisidan
1 birlikka teng qoniqish oladi, nihoyat, beshinchisidan hech qanday
qoniqish olmaydi va uni yemaydi. Jami iste’moldan (4 dona) ko‘rilgan
naflilik 15 birlikka teng (6+5+3+1=15), ammo  u 6 dan 1 gacha
pasayib boradi, so‘ngra nolga teng bo‘ladi. Keltirilgan misol asosida
chizma hosil etsak, u quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
Naflilikning pasayish qonuni shuni ko‘rsatadiki, tovarlar ko‘payib,
bozor to‘yingan sari muayyan tovarlarga talab qisqaradi. Shuni hisobga
olib, tovar chiqaruvchi firmalar nafliligi pasayib ketgan tovarlar o‘rniga
nafliligi yuqori, shu bois xaridorgir, yangi tovarlarni chiqarib turishlari
talab qilinadi, shundagina ularning ishlari yurishib ketishi mumkin.

---

18