Darsning maqsadi: Ta’limiy maqsadi: Elektrlanish hodisasi haqida ma’lumot berish. Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarda onglilikni tarbiyalash Vatanga sadoqat ruhida tarbiyalash, kasbga yo’naltirish. Rivojlantiruvchi maqsad

Berilgan:	As. formula:
Hisoblash:
r=20 sm=0,2 m. q1=2*10^-9C q2=4*10^-9C k=9*10^9N*m^2/C^2 Topish kerak: F-?	F=k*q1*q2/r^2	F=9*10^9N*m^2/C^2*2*10^-9C *4*10^-9C/(0,2 m)^2=1,8*10^-6 N Javob: F=1,8*10^-6 N.

Qisqa muddatli “Mustaqil ish” o`tkaziladi.

I-qator. Agar ta`sirlashayotgan ikki zaryad o`zaro teng,ya`ni q<sub>1</sub>=q<sub>2</sub>=q bo`lsa, F=kq²/r² formuladan zaryad q ni toping.

II-qator. Agar ta`sirlashayotgan ikki zaryad o`zaro teng,ya`ni q<sub>1</sub>=q<sub>2</sub>=q bo`lsa, F=kq²/r² formuladan zaryad r ni toping.
O`quvchilarni baholash.

Dars yakunlari chiqarilib, ballar izohlanib qo`yiladi va faollar alohida rag`batlantiriladi.

Uyga topshiriq.

-Darslikdan 4-mavzuni o`qib kelish;

-Mavzu oxirida keltirilgan savollarga yozma tarzda javob topish;

-Ernestrezerfordning hayoti va ijodi haqida ma`lumotlar to`plash;

-Darslikdagi 2-mashqning 1- va 3- masalalarini yechish.

Qiziquvchi o`quvchilarga qo`shimcha ravishda “Fizikadan savol va masalalar to`plami”

dan olingan 901,902 va 903-masalalarni yechish tavsiya etiladi.

SINF
SANA

4-DARS. Masalalar yechish

Darsning maqsadi:

Ta’limiy maqsadi: O’tilgan mavzu yuzasidan olgan blimlarni mustaxkamlash.

Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarda onglilikni tarbiyalash Vatanga sadoqat ruhida tarbiyalash, kasbga yo’naltirish.

Rivojlantiruvchi maqsad: Ilmiy dunyoqarashini rivojlantirish.

O‘quvchilarda shakllangan fanga oid umumiy kompetensiyalar: Fizik jarayon va hodisalarni kuzatish, tushunish va tushuntirish kompetensiyasi: A2 elektr energiyasining yorug‘lik energiyasiga aylanishi va lampochkaning qizishi, xonadon elektr zanjiri, elektroliz hodisasi, magnitlarning o‘zaro ta’siri, Ersted tajribasi, elektromagnitni, magnit kuch chiziqlarining yo‘nalishi, chap va o‘ng qo‘l qoidasini, Faradey tajribasi va elektromagnit induksiya hodisasini kuzatadi, tushunadi va tushuntira oladi. A2+ hodisalarning mazmun mohiyatini tushuntirib bera oladi. Tajribalar o‘tkazish, fizik kattaliklarni o‘lchash va xulosalar chiqarish kompetensiyasi:A2 o‘quvchi otvyortka-sezgich yordamida o‘tkazgichlarda, elektr asboblarida elektr kuchlanish bor yo‘qligini, suv va tuz eritmasida elektr toki o‘tishini, gazlardan elektr toki o‘tishi, o‘tkazgichdan tok o‘tayotganda o‘tkazgich atrofida magnit maydoni mavjudligini, g‘altakka magnit ta’siri natijasida elektr toki hosil qilish, eng oddiy elektromagnitni yig‘ish va uni ishlashi, o‘zgarmas tok elektr dvigateli (modelda), transformatorning tuzilishi va ishlashini o‘rganish bo‘yicha tajriba o‘tkazadi va xulosa chiqaradi.A2+ o‘zgarmas tok elektr dvigatelidan amaliyotda (o‘yinchoq mashina va boshqalar) foydalana oladi.

DTS talabi: O’tilgan mavzu yuzasidan olgan blimlarni mustaxkamlash.

Dars turi: Yangi bilim beruvchi.

Dars usuli: “Blits” savollar, savol javob .

Dars jihozi: qahrabo tayoqcha; -ebonit ,mo’yna ,qog’oz parchalari.

Asosiy tushuncha va atamalar: -elektrlanish (zaryadlanish); -manfiy va musbat elektrlanish; qahrabo tayoqcha; -ebonit.

Darsning blok sxemasi:

№	Darsning qismlari	Belgilangan vaqt.
1.	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2.	O`tilgan mavzuni takrorlash	10 daqiqa
3.	Yangi mavzu bayoni	20 daqiqa
4.	Mustahkamlash	8 daqiqa
5.	Baholash	2 daqiqa
6.	Uyga vazifa	2 daqiqa

I. Darsning maqsadi: O`quvchilarning darslarda egallagan bilimlarini masalaga tadbiq qilish ko`nikmalarini shakillantirish.

II.Tashkiliy qism:a)salomlashish, c)xona tozaligini tekshirish, d)manaviyat daqiqalari.

III. O`tilgan mavzuni so`rash: o`tilgan mavzu tarqatma testlar yordamida aniqlanadi.

IV.Yangi mavzu bayoni:

1.Sig’imlari 50 pF dan bo’lgan beshta kondensator ketma-ket ulangan. Kondensatorlar sistemasining umumiy sig’imini toping. Shu kondensatorlar o’zaro parallel ulanganda umumiy sig’im qancha bo’lar edi?

2. Zaryadi -310^-8 C bo’lgan nuqtalar zaryadining 5 sm masofada hosil qiladigan elektr maydon kuchlarini toping?

3.Turg’un suvdagi tezligi 3m/s bo’lgan qayiq kengligi 300m va oqimning tezligi 1m/s bo’lgan daryodan tik suzib o’tmoqda. Oqim qayiqni qancha masofaga surib ketadi?

4. Elektr zanjirga har birining qarshiligi 50 Ω dan bo’lgan 3 ta lampochka parallel ulangan. Zanjir qismining to’liq qarshiligini toping.

5.Ikki parallel yo’ldagi uzunligi 400m, tezligi 36km/soat bo’lgan yuk poyezdi va uzunligi 200m, tezligi 72km/soat bo’lgan passajir poyezdi bir tomonga harakatlanmoqda .Qancha vaqt davomida birinchi poyezd ikkinchi poyezd ni quvib o’tadi (s) ?

1. 
   Bir biridan 20 sm masofada turgan sharchalardan birining zaryadi 2*10^-9C,ikkinchisiniki esa 4*10^-9C.Ular qanday kuch bilan ta`sirlashadi?
   
2. 
   
   

   Berilgan:	As. formula:	Hisoblash:
   r=20 sm=0,2 m. q1=2*10^-9C q2=4*10^-9C k=9*10^9N*m^2/C^2 Topish kerak: F-?	F=k*q1*q2/r^2	F=9*10^9N*m^2/C^2*2*10^-9C *4*10^-9C/(0,2 m)^2=1,8*10^-6 N Javob: F=1,8*10^-6 N.

3. 
   Jism harakat davomida 54 km/soat, 12 m/s va 780  tеzliklar bilan harakatlanadigan bo`lsa, o`rtacha tеzlikni toping.
   

Berilishi	Formulasi	Yechilishi
Topish kerak:		Javob:

O`quvchilarni baholash.

Dars yakunlari chiqarilib, ballar izohlanib qo`yiladi va faollar alohida rag`batlantiriladi.

Uyga topshiriq.

-Darslikdan 4-mavzuni o`qib kelish;

-Mavzu oxirida keltirilgan savollarga yozma tarzda javob topish;

-Darslikdagi 3-mashqning 2- va 3- masalalarini yechish.

Qiziquvchi o`quvchilarga qo`shimcha ravishda “Fizikadan savol va masalalar to`plami”

SINF
SANA

4. 5-DARS. Mavzu: Elektr maydon.

Darsning maqsadi:

Ta’limiy maqsadi: Elektr maydoni haqida tushuncha berish.

Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarda onglilikni tarbiyalash Vatanga sadoqat ruhida tarbiyalash, kasbga yo’naltirish.

Rivojlantiruvchi maqsad: Ilmiy dunyoqarashini rivojlantirish.

O‘quvchilarda shakllangan fanga oid umumiy kompetensiyalar: Fizik jarayon va hodisalarni kuzatish, tushunish va tushuntirish kompetensiyasi: A2 elektr energiyasining yorug‘lik energiyasiga aylanishi va lampochkaning qizishi, xonadon elektr zanjiri, elektroliz hodisasi, magnitlarning o‘zaro ta’siri, Ersted tajribasi, elektromagnitni, magnit kuch chiziqlarining yo‘nalishi, chap va o‘ng qo‘l qoidasini, Faradey tajribasi va elektromagnit induksiya hodisasini kuzatadi, tushunadi va tushuntira oladi. A2+ hodisalarning mazmun mohiyatini tushuntirib bera oladi. Tajribalar o‘tkazish, fizik kattaliklarni o‘lchash va xulosalar chiqarish kompetensiyasi:A2 o‘quvchi otvyortka-sezgich yordamida o‘tkazgichlarda, elektr asboblarida elektr kuchlanish bor yo‘qligini, suv va tuz eritmasida elektr toki o‘tishini, gazlardan elektr toki o‘tishi, o‘tkazgichdan tok o‘tayotganda o‘tkazgich atrofida magnit maydoni mavjudligini, g‘altakka magnit ta’siri natijasida elektr toki hosil qilish, eng oddiy elektromagnitni yig‘ish va uni ishlashi, o‘zgarmas tok elektr dvigateli (modelda), transformatorning tuzilishi va ishlashini o‘rganish bo‘yicha tajriba o‘tkazadi va xulosa chiqaradi.A2+ o‘zgarmas tok elektr dvigatelidan amaliyotda (o‘yinchoq mashina va boshqalar) foydalana oladi.

DTS talabi: Elektr maydoni haqida tushuncha berish.

Dars turi: Yangi bilim beruvchi.

Dars usuli: “Blits” savollar, savol javob .

Dars jihozi: qahrabo tayoqcha; -ebonit ,mo’yna ,qog’oz parchalari.

Asosiy tushuncha va atamalar: -elektrlanish (zaryadlanish); -manfiy va musbat elektrlanish; qahrabo tayoqcha; -ebonit.

Darsning blok sxemasi:

№	Darsning qismlari	Belgilangan vaqt.
1.	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2.	O`tilgan mavzuni takrorlash	10 daqiqa
3.	Yangi mavzu bayoni	20 daqiqa
4.	Mustahkamlash	8 daqiqa
5.	Baholash	2 daqiqa
6.	Uyga vazifa	2 daqiqa

Mashg`ulotning borishi.

Asosiy atamalar va tushunchalar: - Elektr maydon; -elektrostatik maydon; -elektr maydon kuch chiziqlari; -elektr maydon kuchlanganligi.

Yangi mavzu bayoni.

Reja:

1.Elektr maydonning hosil bo`lishi.

2.M.Faradey tajribasi.

3.Elektr maydon kuch chiziqlari.

4.Elektr maydon kuchlanganligi.

Uyga berilgan vazifani so’rash

(“Aqliy hujum”interfaol metodidan foydalanib).

1.Zaryadlangan jismlarning o`zaro ta`sir kuchi qachon va kim tomonidan kashf etilgan?

2.Buralma tarozining tuzilishi va ishlash prinsipini tushuntirib bering.

3.Kulon qonunining matematik ifodasini yozib bering.

4.k koeffitsiyentning ma`nosi nimadan iborat? Uning qiymatini yozib bering.

5.Eng kichik elementar zarra nima? Uning qiymatini yozib bering.

So`ngra elektrga oid “Klaster” tuzish topshiriladi.

Yangi mavzuni yoritish

(”Modifikatsiyalangan ma`ruza” metodi).

Elektr maydon-elektr zaryadlarining atrofida mavjud bo`lgan va ularning o`zaro ta`sirini uzatuvchi muhitga aytiladi.Elektr maydon orqali elektr zaryadlarining o`zaro ta`siri uzatilishini ingliz olimlari M.Faradey(1791-1867) va J.Maksvell(1831-1879) topganlar. Bu maydonni qo`l bilan ushlab yoki ko`z bilan ko`rib bo`lmaydi.Uni faqat ta`sirlariga ko`ra sezish mumkin.

Elektr maydon kuch chiziqlari deyilganda shu elektr maydoniga kiritilgan musbat zaryadga maydon tomonidan ta`sir etuvchi kuch yo`nalishini ko`rsatuvchi chiziqlar tushuniladi.

Xulosa.Musbat zaryad hosil qilgan elektr maydon kuch chiziqlari zaryaddan chiquvchi,manfiy zaryadniki esa zaryadga kiruvchi bo`ladi.

Elektr maydon kuchlanganligi-elektr maydonga kiritilgan sinov zaryadiga shu maydon tomonidan ta`sir etuvchi kuchning miqdoriy xarakteristikasi bo`lgan vector kattalikka aytiladi. Elektr maydon kuchlanganligi “E” bilan belgilanadi.

E=F/q₀

Kuchlanganlik birligi- E=F/q₀=[N/C]

Masala yechish namunasi.

Nuqtaviy q zaryadning r masofada hosil qilgan maydon kuchlanganligini topish.

Berilgan:	Asosiy formula:	Hisoblash:
r, q, q0 k=9*10^9N*m^2/C^2 Topish kerak: E-?	E=F/q0 F=k*q1*q2/r^2	F=k*q1*q2/r^2 E= k*q1*q2/r^2/q0=k*q/r^2 Javob: E= k*q/r^2.

Demak,nuqtaviy zaryadning elektr maydon kuchlanganligi masofa ortishi bilan kvadratik kamayib borar ekan.

Mavzuni mustahkamlash (“Fizik diktant”).Bunda quyidagi savollar beriladi.

1.Elektr zaryadining birligi-……. .

2.Elektr maydonini ………… aniqlagan.

3.Musbat zaryadlarning kuch chiziqlari zaryad……… , manfiy zaryadlarniki esa zaryad………. bo`ladi.

4.Elektr maydon kuchlanganligi …………. bilan ifodalanadi.

5.Elektr maydon kuchlanganlik birligi-…………… .

Mavzuni mustahkamlash uchun darslikdagi 3-mashqdan 1-masala o`quvchilar bilan birga yechiladi.

Berilgan:	As. formula:	Hisoblash:
r=3 sm=0,03 m=3*10^-2 m. q=-5*10^-8C k=9*10^9N*m^2/C^2 Topish kerak: E-?	E= k*q/r^2	E=9*10^9N*m^2/C^2*(^-5*10^-8C) / (3*10^-2 m)^2= 5*10^5 N/C Javob: E=5*10^5 N/C

O`quvchilarni baholash.

Dars yakunlari chiqarilib, ballar izohlanib qo`yiladi va faollar alohida rag`batlantiriladi.

Uyga topshiriq.

-Darslikdan 5-mavzuni o`qib kelish;

-Mavzu oxirida keltirilgan savollarga yozma tarzda javob topish;

-Darslikdagi 3-mashqning 2- va 3- masalalarini yechish.

Qiziquvchi o`quvchilarga qo`shimcha ravishda “Fizikadan savol va masalalar to`plami”

dan olingan 876,877,878 va 879-masalalarni yechish tavsiya etiladi.

SINF
SANA

6.