Darsning mavzusi: XXI asr – ilm-fan va taraqqiyot asri Darsning maqsadi: Ta’limiy

DARS REJASI

№	Darsning tarkibiy qismi (bosqichlari)	Ajratiladigan vaqt (reglament)
1	Tashkiliy qism	5 daqiqa
2	Ma’naviyat daqiqasi
3	o‘tilgan mavzuni takrorlash	5 daqiqa
4	Yangi mavzuni tushuntirish	25 daqiqa
5	Mustahkamlash	5 daqiqa
6	o‘quvchilarni baholash	5 daqiqa
7	Uyga vazifa berish

DARSNING BoRISHI:
Tashkiliy qism: o‘quvchilar bilan salomlashib, sinf xonasining darsga tayyorlik darajasini tekshirish, davomatni aniqlash.
Ma’naviyat daqiqasi: o‘quvchilar bilan kunning muhim iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy-ma’rifiy, axloqiy-tarbiyaviy yangiliklari xususida qisqacha suhbat tashkil etish, ularga nisbatan o‘quvchilarning mustaqil yondashuvini tinglash, bahs-munozara uyushtirish.
Yangi mavzu bayoni: o‘quvchilarga yangi mavzu yuzasidan quyidagi tushunchalar beriladi. Chunonchi, birgina Qo‘qon shahrida 12o ta maktabxona, 4o ta madrasa va masjid, Marg'ilonda 8o ta maktabxona, 1o ta madrasa va masjid faoliyat ko!rsatgan. Bu yerda XVIII—XIX asrning birinchi yarmida ilm-ma’rifat sohasida mashhur ijodkorlar yetishib chiqdi. Qo‘qon xoni Umarxon esa ilm, madaniyat, adabiyot rivojiga, madrasalarda o‘qish-o‘qitish ishlarini yaxshilashga, turli kasb-hunar maktablarining ochilishiga e’tibor berdi Umarxonni. ng o‘zi. .,Ami. r.i y“ taxallusi. bi.lan ko‘plab she’rlar yozdi. Uning atrofida 7o dan ortiq shoir to‘plandi. 1821-yilda Fazliy
Namangoniy, Umarxon amriga binoan, 63 shoirning she’rlarini o‘z ichiga olgan „Majmuayi shoiron“ to‘plamini tuzdi. Umarxon davridagi yirik shoirlardan biri Maxmur (asl ismi Mahmud) XVIII asr oxirida tug‘ilib, 1844-yili vafot etdi. Qo‘qondagi Madrasayi Mirda ta’lim oldi. Keyin qo‘shinda sipohilik qildi. Maxmurning hajviy she’rlari devoni saqlangan boTib, unda 69 ta asar (3717 misra) jamlangan. U milliy adabiyotda ijtimoiy hajviyani yuksak pog‘onaga ko‘tardi.
Hajviy asarlarida xalqqa jabr yetkazgan amaldorlami keskin tanqid ostiga oldi. Xususan, „Hapalak" she’rida Hapalak qishlog‘idagi xalq hayotining ayanchli manzarasini aks ettirsa-da, aslida bu she’r butun xoniik hududidagi xalq hayotining manzarasini ifodalar edi. Mazkur she’rda quyidagi satrlar bitilgan edi: o ‘zbek mumtoz adabiyotining tanqidiy yo‘nalishini rivojlantirgan Maxmur merosi keyingi davrdagi qalam ahlining hajvgo‘ylik ijodiga samarali ta’sir ko‘rsatdi. Bu davr adabiyotining yana bir yirik namoyandasi
Gulxaniy (Muhammad Sharif) edi. U 177o-yilda hozirgi Tojikistonning Tavildara tumanida tug‘ilgan. Boshlang‘ich ta’limni qishlog‘ida oldi. Muhtojlik oqibatida Namanganga kelib mardikorlik qildi. Keyinchalik esa Qo!qonda istiqomat qildi. Bu yerda hammomda go‘lax (o‘t yoquvchi) bo'lib ishladi. Shu boisdan „Gulxaniy“ taxallusi
bilan ijod qilgan. Qo‘qon adabiy muhitini Jahon otin (taxallusi Uvaysiy, 1779-1845) va Mohlaroyim (taxallusi Nodira) lar ijodisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Uvaysiy oilasi o‘z davrining ilg‘ or va ma’rifatli oilalaridan edi.
. Uvaysiy Navoiy, Lutfiy, Bobur, Fuzuliy va Jomiy ijodlarini qunt bilan o‘rgandi. (164o-178). U Namanganda tug‘ildi. 15 yoshidan boshlab tasavvuf ilmini egallay boshladi. 18 yil davomida dunyoning juda ko‘p mamlakatlarini kezib chiqdi. Qo‘qon xonligida ijod qilgan iste’dodli shoirlardan yana biri Boborahim Mashrab edi XVIII-XIX asrlarda Qo‘qon xonligida ko‘plab tarixiy asarlar yaratildi. Mazkur davr tarixchilaridan
Abdulkarim Fazliy Namangoniy 1822-yilda Umarxonning topshirig‘iga binoan, „Umarnoma" asarini yozib tugatdi. U 5ooo baytdan iborat tarixiy asardir.
Xon saroyida qozi askar lavozimida ishlagan Mirzo Qalandar Mushrif Isfarangiy Amir Umarxonning maslahati bilan „Shohnomayi nusratpayom “ (,,G‘alabadan xabar beruvchi shohnoma“) tarixiy asarini yozdi.